Bản tiếng Anh: How governments influence markets

Tác giả: Mary Hall

Biên tập bởi Robert C. Kelly

Kiểm tra thông tin bởi Yarilet Perez

Dịch bởi Nguyễn Huy Vũ

Các thị trường tự do thường được hiểu là có ít hoặc không có sự can thiệp từ chính phủ. Tuy nhiên, trên thực tế, chính phủ vẫn can thiệp để ổn định thị trường, điều tiết các giao dịch, cung cấp khuôn khổ thể chế và thi hành các quy định về luật hợp đồng và quyền sở hữu. Chính phủ cũng có thể can thiệp khi thị trường thất bại thông qua các biện pháp cứu trợ tài chính và các biện pháp khẩn cấp khác.

TÓM TẮT CÁC Ý CHÍNH:

• Chính phủ có thể thực hiện các chính sách tiền tệ và tài khóa, bao gồm việc điều chỉnh lãi suất, và điều này có tác động lớn đến các doanh nghiệp.
• Chính phủ có thể thúc đẩy giá trị đồng tiền, điều này tạm thời làm tăng lợi nhuận doanh nghiệp và giá cổ phiếu, nhưng cuối cùng lại làm giảm giá trị và tăng lãi suất.
• Chính phủ có thể can thiệp khi các công ty hoặc các ngành kinh tế toàn bộ gặp khó khăn hoặc có nguy cơ phá hoại hệ thống kinh tế thông qua việc cứu trợ tài chính.
• Chính phủ có thể tạo ra các khoản trợ cấp bằng cách đánh thuế công dân và chuyển giao doanh thu cho các ngành công nghiệp, hoặc có thể áp dụng thuế quan bằng cách đánh thuế lên các sản phẩm ngoại nhập để nâng giá và làm cho sản phẩm nội địa trở nên hấp dẫn hơn.
• Thuế cao, phí và các quy định có thể làm khó các doanh nghiệp hoặc toàn bộ ngành công nghiệp.

(1) Tiền tệ và lạm phát 

Chính phủ là những tổ chức duy nhất có quyền phát hành tiền tệ hợp pháp. Thông thường, họ mong muốn thấy lạm phát khi làm như vậy, vì lạm phát tạo ra sự thúc đẩy ngắn hạn cho nền kinh tế khi các công ty tăng giá sản phẩm của mình. Nó cũng làm giảm giá trị của các trái phiếu chính phủ được phát hành bằng đồng tiền đã bị lạm phát.

Lạm phát có thể dẫn đến sự suy giảm giá trị tổng thể trong dài hạn. Tiết kiệm mất giá trị, khiến những người tiết kiệm và người mua trái phiếu bị thiệt hại. Điều này là tin tốt cho những người vay nợ vì họ chỉ phải trả một giá trị thấp hơn để trả hết nợ.

Điểm quan trọng:

Chính phủ có ảnh hưởng lớn và sâu rộng đến các thị trường nhờ khả năng điều tiết mọi thứ từ chính sách tiền tệ và tiền tệ đến các quy tắc và quy định tác động đến từng ngành công nghiệp.

(2) Lãi suất

Lãi suất là một công cụ khác mà chính phủ có thể sử dụng để tác động đến thị trường. Lãi suất có thể kiềm chế lạm phát khi được tăng lên. Ngược lại, lãi suất thấp có thể thúc đẩy nền kinh tế bằng cách làm giảm chi phí vay mượn. Việc giảm lãi suất thông qua Cục Dự trữ Liên bang (Federal Reserve) khuyến khích các công ty và cá nhân vay mượn và mua sắm nhiều hơn.

(3) Cứu trợ (Bailouts)

Như đã thấy trong cuộc Đại Suy thoái (Great Recession), chính phủ Hoa Kỳ có thể cứu trợ các ngành công nghiệp gặp khủng hoảng. Cuộc khủng hoảng tiết kiệm và cho vay năm 1989 gần giống như việc cứu trợ các ngân hàng vào năm 2008.^{(1) (2)}

Chính phủ Hoa Kỳ có một lịch sử cứu trợ các công ty không thuộc lĩnh vực tài chính từ trước đó, bao gồm Chrysler (1980), Penn Central Railroad (1970) và Lockheed (1971). Khác với các khoản đầu tư trực tiếp trong khuôn khổ Chương trình Cứu trợ Tài sản gặp khó khăn (TARP), những khoản cứu trợ này chủ yếu dưới hình thức bảo lãnh vay.⁽³⁾

(4) Các khoản trợ cấp và thuế quan (Subsidies and Tariffs)

Chính phủ cũng có thể tác động đến thị trường thông qua các khoản trợ cấp và thuế quan. Trong trường hợp của trợ cấp, chính phủ đánh thuế công chúng và chuyển khoản thuế đó cho một ngành công nghiệp được chọn để làm cho ngành này có lợi nhuận cao hơn. Còn đối với thuế quan, chính phủ áp thuế lên các sản phẩm nhập khẩu để làm cho chúng đắt hơn, từ đó giúp các nhà cung cấp trong nước có thể tăng giá sản phẩm của mình. Cả hai hành động này đều có ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường.

Sự hỗ trợ của chính phủ đối với một ngành công nghiệp là động lực mạnh mẽ để các ngân hàng và tổ chức tài chính khác cấp các điều kiện ưu đãi cho các ngành này. Chính sách ưu đãi từ chính phủ và việc tài trợ này đồng nghĩa với việc nhiều vốn và tài nguyên sẽ được chi cho ngành đó, ngay cả khi lợi thế cạnh tranh duy nhất của ngành chỉ là sự hỗ trợ từ chính phủ. Điều này có thể dẫn đến việc các ngành công nghiệp khác phải đối mặt với khó khăn trong việc tiếp cận vốn, từ đó gián tiếp tạo ra sự thiếu hụt tài nguyên cho các ngành này.

(5) Quy định và Thuế Doanh nghiệp (Regulations and Corporate Tax)

Các khoản trợ cấp và thuế quan có thể mang lại lợi thế cạnh tranh cho một ngành công nghiệp, nhưng các quy định và thuế lại có thể ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận.

Lee Iacocca, giám đốc điều hành của Chrysler trong giai đoạn công ty này gặp khó khăn và nhận cứu trợ, đã chỉ ra trong cuốn sách Iacocca: An Autobiography (Tự truyện của Iacocca) rằng một trong những lý do chính khiến Chrysler cần cứu trợ là chi phí ngày càng tăng do các quy định về an toàn. Xu hướng này cũng có thể được quan sát trong các ngành công nghiệp khác. Những nhà cung cấp nhỏ hơn thường bị đẩy ra ngoài do lợi thế quy mô mà các công ty lớn có thể tận dụng khi các quy định gia tăng. Kết quả là, ngành công nghiệp có thể trở nên bị kiểm soát chặt chẽ và chỉ còn lại một vài công ty lớn.

Thuế cao đối với lợi nhuận doanh nghiệp có ảnh hưởng khác khi chúng có thể ngăn cản các công ty gia nhập các thị trường nhất định ngay từ đầu. Những quốc gia hoặc bang có thuế thấp có thể thu hút các công ty rời khỏi các khu vực lân cận, và các quốc gia có mức thuế thấp thường thu hút các tập đoàn có khả năng di chuyển.

(6) Quốc gia nào có thị trường tự do nhất?

Theo Chỉ số Tự do Kinh tế của Quỹ Di sản (Heritage Foundation), Singapore đứng đầu trong việc có thị trường ít bị can thiệp bởi chính phủ nhất. Các quốc gia tiếp theo có thị trường tự do cao bao gồm Thụy Sĩ, Ireland, New Zealand và Đài Loan. Hoa Kỳ đứng ở vị trí trung bình, ở vị trí thứ 26.

(7) Vai trò của chính phủ trong thị trường theo Chủ Nghĩa Tự Do (Libertarianism)

Chủ nghĩa tự do (Libertarianism) là một lý thuyết chính trị và kinh tế ủng hộ thị trường tự do, thuế thấp và chính phủ hạn chế. Dựa trên các quan điểm của Adam Smith, những người theo chủ nghĩa tự do nghiêm ngặt cho rằng chính phủ chỉ có nhiệm vụ thực hiện một số chức năng chính như sau:

1. Bảo vệ và thực thi quyền sở hữu tài sản cá nhân
2. Duy trì lực lượng cảnh sát nội địa để bảo vệ sự an toàn của công dân
3. Duy trì quân đội chính quy để bảo vệ biên giới và lợi ích quốc gia
4. Xây dựng các công trình công cộng như trường học và công viên, những thứ có lợi cho xã hội nhưng thị trường tự do không có động lực để xây dựng

Chủ nghĩa tự do cho rằng chính phủ nên can thiệp tối thiểu vào các hoạt động kinh tế, và vai trò chính của nó là bảo vệ quyền tự do cá nhân và tài sản.

(8) Tại sao Chính phủ cần đặt ra một số quy định?

Thị trường tự do chỉ hoạt động hiệu quả khi có đầy đủ thông tin, hay những gì các nhà kinh tế gọi là “thông tin hoàn hảo”, giữa tất cả các bên tham gia, bao gồm người mua, người bán, nhà sản xuất và người tiêu dùng. Tuy nhiên, một số người bán có thể là kẻ lừa đảo, và các công ty có thể cắt giảm chi phí để sản xuất những sản phẩm kém chất lượng. Hiện tượng này được gọi là bất đối xứng thông tin.

Mặc dù thị trường cuối cùng có thể nhận diện và trừng phạt những tác nhân xấu, nhưng trong thời gian đó, người tiêu dùng có thể bị thiệt hại nghiêm trọng về mặt kinh tế cũng như các phương diện khác. Do đó, các quy định được đặt ra nhằm khắc phục tình trạng bất đối xứng thông tin và bảo vệ người tiêu dùng.

(9) Kết luận

Chính phủ đóng vai trò quan trọng trong thế giới tài chính. Họ có thể phát hành tiền tệ, thay đổi lãi suất và cung cấp các gói cứu trợ. Ngoài ra, chính phủ còn áp đặt các quy định, trợ cấp và thuế. Tất cả những biện pháp này có thể có tác động ngay lập tức và lâu dài đối với các công ty, ngành công nghiệp và thị trường nói chung.

Nguồn tham khảo: 

(1) U.S. Department of the Treasury. “About TARP.”

(2) EveryCRSReport. “Federal Assistance to Troubled Industries: Selected Examples.”

(3) U.S. Department of Justice. “Directorate for Financial and Enterprise Affairs Competition Committee.” Trang 5.

(4) Heritage Foundation. “2025 Index of Economic Freedom.”

(5) Heritage Foundation. “Country Rankings.”