Tác giả: Henry Hazlitt.
Nguồn: Henry Hazlitt, “Economics in One Lesson”, Mises Institute.
Biên dịch: Phong trào Duy Tân.
Sau mỗi cuộc chiến tranh lớn, khi người ta đề xuất giải ngũ quân đội, luôn có một nỗi sợ rằng sẽ không có đủ việc làm cho số quân nhân này và hậu quả là họ sẽ thất nghiệp. Đúng là khi hàng triệu người đột nhiên được giải ngũ, có thể cần thời gian để khu vực tư nhân tái hấp thụ họ — điều đáng chú ý trong lịch sử là tốc độ, chứ không phải sự chậm trễ, trong việc thực hiện quá trình này. Nỗi lo thất nghiệp nảy sinh là do người ta chỉ nhìn vào một phía của quá trình.
Họ thấy những người lính được giải ngũ và tham gia vào thị trường lao động. “Sức mua” để tạo việc làm cho họ sẽ đến từ đâu? Nếu chúng ta giả sử rằng ngân sách công đang được cân bằng, thì câu trả lời rất đơn giản. Chính phủ sẽ ngừng chu cấp cho những người lính. Nhưng người nộp thuế sẽ được giữ lại các khoản tiền trước đây đã bị lấy đi để nuôi quân. Và khi đó, người nộp thuế sẽ có thêm tiền để mua thêm hàng hóa. Nói cách khác, nhu cầu dân sự sẽ tăng lên và điều này sẽ tạo việc làm cho lực lượng lao động bổ sung, chính là những người lính giải ngũ.
Nếu những người lính được hỗ trợ bởi một ngân sách không cân bằng – tức là bằng tiền mà chính phủ vay nợ và các hình thức tài trợ thâm hụt khác – thì tình huống sẽ có phần khác đi. Nhưng điều đó lại làm nảy sinh một vấn đề khác: chúng ta sẽ xem xét tác động của việc tài trợ thâm hụt trong một chương sau. Ở đây chỉ cần nhận ra rằng tài trợ thâm hụt không liên quan đến luận điểm vừa được đưa ra; bởi nếu chúng ta cho rằng thâm hụt ngân sách mang lại lợi ích nào đó, thì mức thâm hụt này hoàn toàn có thể được duy trì như trước bằng cách đơn giản là giảm thuế tương ứng với số tiền đã chi trước đó để hỗ trợ quân đội thời chiến.
Nhưng việc giải ngũ sẽ không đưa chúng ta về lại đúng tình trạng kinh tế như trước khi nó bắt đầu. Những người lính trước đây được dân chúng chu cấp sẽ không đơn thuần trở thành những công dân được những công dân khác nuôi dưỡng. Họ sẽ trở thành những công dân tự nuôi sống bản thân. Nếu chúng ta cho rằng những người từng được giữ lại trong lực lượng vũ trang không còn cần thiết cho quốc phòng nữa, thì việc giữ lại họ sẽ là sự lãng phí thuần túy — họ sẽ không tạo ra sản phẩm gì và người nộp thuế, để chu cấp cho họ, sẽ chẳng nhận lại được gì. Nhưng giờ đây, người nộp thuế chuyển phần tiền đó cho họ, với tư cách là đồng bào dân sự, để đổi lấy hàng hóa hoặc dịch vụ tương xứng. Tổng sản lượng quốc gia, tức là của cải của toàn dân, sẽ tăng lên.
2
Lập luận tương tự cũng áp dụng cho các viên chức chính phủ dân sự, bất cứ khi nào họ được duy trì với số lượng vượt mức cần thiết và không cung cấp những dịch vụ cho cộng đồng tương xứng với mức thù lao họ nhận được. Tuy nhiên, hễ có bất kỳ nỗ lực nào nhằm cắt giảm số lượng viên chức không cần thiết, thì chắc chắn sẽ có người lên tiếng rằng hành động đó là “tạo giảm phát”. Chẳng phải làm như vậy là bạn đang tước mất “sức mua” của những viên chức ấy hay sao? Chẳng phải làm như vậy là bạn đang làm tổn hại đến những chủ đất và thương nhân phụ thuộc vào sức mua đó hay sao? Bạn chỉ đang cắt giảm “thu nhập quốc dân” và góp phần gây ra hoặc làm trầm trọng thêm cuộc suy thoái.
Một lần nữa, ngụy biện này bắt nguồn từ việc chỉ xem xét tác động của hành động đó đối với chính những viên chức bị sa thải và những thương nhân cụ thể phụ thuộc vào họ. Một lần nữa, người ta quên rằng nếu những viên chức đó không còn được giữ lại chức vụ, thì người nộp thuế sẽ được giữ lại số tiền trước đây từng bị lấy đi để nuôi dưỡng những viên chức đó. Một lần nữa, người ta quên rằng thu nhập và sức mua của người nộp thuế sẽ tăng lên ít nhất bằng với mức giảm thu nhập và sức mua của các cựu viên chức. Nếu những người bán hàng cụ thể từng phục vụ các viên chức này bị mất khách, thì những người bán hàng khác ở nơi khác sẽ được hưởng lợi ít nhất bằng số đó. Washington có thể kém phồn thịnh hơn và có lẽ duy trì được ít cửa hàng hơn, nhưng những thị trấn khác sẽ có khả năng duy trì được nhiều cửa hàng hơn.
Tuy nhiên, một lần nữa, vấn đề không chỉ dừng lại ở đó. Đất nước không chỉ khá giả hơn khi không còn những viên chức dư thừa, mà trái lại, tình hình trở nên tốt hơn nhiều. Bởi lẽ, những viên chức ấy giờ đây buộc phải tìm việc làm trong khu vực tư nhân hoặc thành lập doanh nghiệp tư nhân. Và như chúng ta đã thấy trong trường hợp của những người lính, sức mua tăng thêm của người nộp thuế sẽ khuyến khích quá trình này. Nhưng các viên chức chỉ có thể nhận được việc làm trong khu vực tư nhân bằng cách cung cấp những dịch vụ tương xứng cho những người cung cấp việc làm — hay đúng hơn, là cho khách hàng của những người thuê họ. Thay vì trở thành những kẻ ăn bám, họ trở thành những người lao động có năng suất.
Tôi cần nhấn mạnh lại rằng trong toàn bộ lập luận này, tôi không nói đến những viên chức nhà nước mà dịch vụ của họ thực sự cần thiết. Những cảnh sát, lính cứu hỏa, công nhân vệ sinh đường phố, nhân viên y tế, thẩm phán, nhà lập pháp và quan chức hành pháp cần thiết đều thực hiện những dịch vụ hữu ích không kém gì dịch vụ của bất kỳ ai trong khu vực tư nhân. Họ tạo điều kiện để khu vực tư nhân có thể hoạt động trong một môi trường có pháp luật, trật tự, tự do và hòa bình. Nhưng lý do biện minh cho sự tồn tại của họ nằm ở tính hữu ích trong các dịch vụ của họ, chứ không phải ở “sức mua” mà họ có được nhờ vào việc nằm trong biên chế công.
Lập luận về “sức mua” này, nếu ta suy xét nghiêm túc, thật là phi lý đến mức khó tin. Nó cũng có thể được áp dụng cho một kẻ tống tiền hay một kẻ cướp lấy tiền của bạn. Sau khi hắn lấy tiền của bạn, hắn có nhiều sức mua hơn. Hắn dùng tiền đó để chi tiêu cho các quán bar, nhà hàng, hộp đêm, thợ may, và có thể cả công nhân ngành xe hơi. Nhưng với mỗi công việc được tạo ra từ khoản chi tiêu của hắn, thì sự chi tiêu ít đi của chính bạn lại tạo ra ít công việc hơn, vì bạn có ít tiền hơn để chi tiêu. Tương tự như vậy, việc đóng thêm thuế để trả cho một viên chức nhà nước đồng nghĩa với việc người trả thuế sẽ phải chi tiêu ít hơn và tạo ra ít công việc hơn. Khi tiền của bạn bị một tên trộm lấy mất, bạn không nhận lại được gì. Khi tiền của bạn bị lấy đi thông qua thuế để nuôi những viên chức không cần thiết, thì tình huống tương tự cũng xảy ra. Thật may mắn cho chúng ta nếu những viên chức không cần thiết ấy chỉ là những kẻ lười biếng sống an phận. Nhưng ngày nay, họ có nhiều khả năng là những nhà cải cách năng nổ, suốt ngày tìm cách cản trở và phá vỡ sản xuất.
Khi chúng ta không thể tìm ra lý lẽ nào tốt hơn để giữ lại một nhóm viên chức ngoài việc duy trì “sức mua” của họ, thì đó là dấu hiệu cho thấy đã đến lúc phải loại bỏ họ.