Tác giả: Kenneth Rogoff.
Niềm hy vọng cho một sự hồi sinh.
Sau mười lăm năm biến động kinh tế, từ cuộc khủng hoảng nợ châu Âu, đại dịch Covid-19, đến cuộc xâm lược Ukraine của Nga, kinh tế châu Âu dường như sẽ tiếp tục suy yếu vào năm 2024. Nhưng liệu đó có phải là một đánh giá sai lầm?
Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu, đã chịu ảnh hưởng nặng nề từ sự gia tăng giá năng lượng và sự suy giảm liên tục của nền kinh tế Trung Quốc. Hơn nữa, Đức đã tự làm trầm trọng thêm khó khăn kinh tế của mình bằng cách giảm bớt hoặc từ bỏ nhiều cải cách định hướng thị trường của cựu Thủ tướng Gerhard Schröder, vốn từng hỗ trợ tăng trưởng GDP mạnh mẽ.
Mặc dù các nhà dự báo hàng đầu của Đức dự đoán nước này (vừa đủ) tránh được suy thoái vào năm 2024, triển vọng kinh tế vẫn mong manh.
Pháp có tình hình khả quan hơn một chút. Nhưng với thâm hụt tài chính lên tới 5,5% GDP vào năm 2023 và lãi suất thực tăng trên toàn cầu, chính phủ Pháp đang chịu áp lực phải thắt chặt chính sách. Ngược lại, sau nhiều năm suy giảm năng suất và vấn đề nợ dai dẳng, Ý đang tăng trưởng trở lại và có vẻ đang đi đúng hướng. Trong khi đó, Hy Lạp, với nền kinh tế ngầm lớn nhất Liên minh Châu Âu, vẫn gặp khó khăn chủ yếu do tình trạng trốn thuế tràn lan.
Tuy nhiên, vẫn có nhiều lý do để hy vọng.
Thứ nhất, các nền kinh tế Trung và Đông Âu đã vượt trội so với Tây Âu trong một thời gian dài. Theo Eurostat, Ba Lan đã vượt qua cả Hy Lạp và Bồ Đào Nha về GDP thực bình quân đầu người, và các quốc gia như Romania dự kiến sẽ đạt được những cột mốc tương tự trong vòng 5 năm tới. Dù Hungary phải đối mặt với biến động tỷ giá và mức suy giảm 0,8% vào năm 2023, do Thủ tướng Viktor Orbán cố gắng hạn chế quyền độc lập của ngân hàng trung ương, nước này dự kiến sẽ tăng trưởng ổn định trở lại vào năm 2024 và 2025.
Chắc chắn rằng, các quốc gia Trung và Đông Âu cũng đang già hóa nhanh chóng, giống như các nước phương Tây. Tuy nhiên, hiện tại, khu vực Đông Âu phát triển nhanh vẫn sẽ tiếp tục kéo tăng trưởng tổng thể của châu Âu lên. Mặc dù các nhà quan sát Mỹ thường coi sự tiến bộ của các quốc gia này là điều hiển nhiên, nhưng không nên đánh giá thấp khả năng của Liên minh Châu Âu trong việc hỗ trợ các quốc gia thành viên mới vượt qua các vấn đề di sản thể chế và tham nhũng.
Thứ hai, Nam Âu cũng đang tăng trưởng nhanh hơn Bắc Âu, với Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và thậm chí cả Hy Lạp vượt xa Đức kể từ năm 2020. Điều này một phần là sự phục hồi sau giai đoạn tăng trưởng yếu kém những năm sau khủng hoảng tài chính toàn cầu; nhưng nhờ vào ngành du lịch mạnh mẽ và sự phụ thuộc ít hơn vào sản xuất, xu hướng này có thể tiếp tục.
Thứ ba, không nên đánh giá thấp khả năng phục hồi lâu dài của nền kinh tế Đức. Khi tôi còn là sinh viên cao học vào cuối những năm 1970, một người bạn cùng lớp đã trình bày một bài nghiên cứu cho thấy Đông Đức vượt trội hơn so với các nền kinh tế khác trong khối Xô Viết. “Họ vẫn chưa phát minh ra hệ thống nào mà kinh tế Đức lại hoạt động không hiệu quả,” anh ấy nói đùa. Dù sự chuyển hướng sang cánh tả gần đây của Đức có thể chứng minh điều này sai, nhiều khả năng quốc gia này sẽ điều chỉnh lại và quay trở lại xây dựng cơ sở hạ tầng chất lượng cao.
Thứ tư, các cuộc bầu cử sắp tới trên khắp châu Âu có thể mang lại sự lãnh đạo hiệu quả hơn. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, từng được coi là người kế nhiệm cựu Thủ tướng Đức Angela Merkel với tư cách là nhà lãnh đạo được kính trọng nhất châu Âu, đã gặp khó khăn trong việc giải quyết các thách thức kinh tế của đất nước mình và bị chỉ trích vì sự ngây thơ khi đối phó với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Thủ tướng Đức hiện tại, Olaf Scholz, cũng đang đối mặt với mức độ tín nhiệm thấp kỷ lục. Với cuộc bầu cử liên bang vào năm 2025 đang đến, khả năng cao Scholz sẽ bị thay thế.
Bất chấp những nỗ lực ổn định Vương quốc Anh, Thủ tướng Rishi Sunak bị xem là không có ảnh hưởng. Đảng Bảo thủ của ông đang bị tụt xa so với Đảng Lao động trong các cuộc thăm dò; đảng Lao động đã hồi sinh nhờ thành công trong việc định vị mình là một đảng kinh tế trung dung. Ngược lại, thủ tướng Ý Giorgia Meloni lại bất ngờ nổi lên như một trong những nhà lãnh đạo hiệu quả và được yêu thích nhất ở châu Âu.
Cuối cùng, mối đe dọa Nga chiến thắng ở Ukraine có thể thúc đẩy sự hội nhập tài chính của châu Âu—một viễn cảnh khó có thể tưởng tượng cách đây không lâu.
Tất cả những điều này cho thấy châu Âu vẫn có thể xoay chuyển tình thế. Thị trường chứng khoán châu Âu có thể lặp lại mức tăng trưởng mạnh mẽ bất ngờ của năm ngoái, đặc biệt khi định giá, đo bằng tỷ lệ giá trên thu nhập, vẫn thấp hơn đáng kể so với Mỹ.
Dù các nền kinh tế châu Âu đã suy yếu trong thời gian dài, không có xu hướng nào kéo dài mãi mãi. Dù triển vọng có vẻ ảm đạm, tình hình kinh tế châu Âu có thể khả quan hơn một chút vào cuối năm nay.
Kenneth Rogoff, cựu Kinh tế trưởng của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), hiện là Giáo sư Kinh tế và Chính sách Công tại Đại học Harvard. Ông là tác giả của cuốn sách The Curse of Cash (Nỗi Nguyền Rủa Của Tiền Mặt) do Nhà xuất bản Đại học Princeton phát hành năm 2016.
Nguồn: Kenneth Rogoff, “Don´t Write Off Europe,” International Economy, Winter 2024.
Biên dịch: Phong trào Duy Tân.