Tác giả: Nguyễn Huy Vũ

Tải trọn bộ cuốn sách về ở đây: bản PDF và bản EPUB.

Một trong những câu hỏi tôi thường bắt gặp ở những người quan tâm đến Việt Nam đó là tại sao Trung Quốc có những thành tựu lớn dù họ cũng được lãnh đạo bởi đảng Cộng sản. Ngược lại, Việt Nam dưới sự lãnh đạo của đảng Cộng sản Việt Nam dường như đang mắc kẹt trong tư duy phát triển. Sau 50 năm thống nhất đất nước và một mình lãnh đạo quốc gia, một cách chân thực, đảng Cộng sản Việt Nam đã dẫn quốc gia đi từ sai lầm chính sách này đến sai lầm chính sách khác. Nó giống như một người mù cố gắng đi về phía trước cho đến khi va phải bức tường buộc phải tự xem xét lại hướng đi của mình.

Việt Nam rồi sẽ có dân chủ, nếu người dân Việt Nam, một ngày nào đó, có khát vọng cháy bỏng về dân chủ và ý thức về các quyền tự do cá nhân của mình. Quãng thời gian từ đây đến đó, hẳn nhiều người yêu mến đất nước đều có một nguyện ước rằng đảng Cộng sản sẽ thành công trên con đường phát triển quốc gia của mình. Tiếp quản một đất nước phát triển và dựng xây một thể chế dân chủ từ đó lúc nào cũng tốt và dễ dàng hơn nhiều so với việc phải bắt tay vào dựng xây một thể chế dân chủ trong khi nền kinh tế đang mắc kẹt trong bế tắc và nghèo nàn. 

Câu hỏi là tại sao các lãnh đạo của Trung Quốc làm được còn các lãnh đạo Việt Nam thì không? Câu trả lời nó nằm ở kiến thức chính trị. Nếu như các lãnh đạo Trung Quốc thế hệ của Đặng Tiểu Bình mò mẫm dò đường về kinh tế thì các lãnh đạo thế hệ kế tiếp đã tỏ rõ những hướng đi quyết định trong chính sách trị quốc của mình và đặt mình vào vị thế cạnh tranh quyết liệt với Hoa Kỳ trên con đường trở thành siêu cường cả về kinh tế và công nghệ. Việc đạt được những thành công về chính sách như vậy không hề là một sự may mắn mà ở đó là những tính toán chiến lược dựa trên sự hiểu biết rõ nét những vấn đề kinh tế và xã hội mà một quốc gia gặp phải, kể cả việc làm sao để điều phối một xã hội phát triển. 

Cuốn sách Nước Mỹ chống nước Mỹ của Vương Hỗ Ninh cung cấp cho người đọc ba suy nghĩ và sự hiểu biết. Thứ nhất, nó cho thấy bộ máy của nước Mỹ từ người dân, các tổ chức cộng đồng, các tổ chức vô vị lợi, cho tới các cơ quan chính phủ đã phối hợp nhịp nhàng như thế nào trong việc vận hành một thể chế dân chủ, đem lại sự thịnh vượng cho quốc gia và bảo đảm các quyền tự do cơ bản cho người dân. Nó cung cấp bài học cho những quốc gia muốn chuyển tiếp chính mình sang một thể chế dân chủ trong tương lai và nó cũng cung cấp các kinh nghiệm nhằm phát triển quốc gia. 

Thứ hai, nó phơi bày các mặt trái của nước Mỹ và những lỗ hổng mà ở đó các lực lượng khác nhau đã lợi dụng nó để làm suy yếu nước Mỹ. Nhiều vấn đề của nước Mỹ cũng là những vấn đề mà các nước gặp phải. Việc đoán trước nó và ngăn ngừa nó trước khi nó trở thành vấn nạn của xã hội là việc mà những nhà hoạt động chính trị cần biết. Dẫn dắt quốc gia, người lãnh đạo không chỉ làm nhiệm vụ giải quyết vấn đề mà họ còn phải có khả năng nhìn xa, dự đoán được vấn đề, để tránh nó mà không cần phải đối diện và xử lý nó. Làm được như vậy nó sẽ khiến chính sách được thực hiện trôi chảy, xã hội ổn định, hài hoà. 

Và thứ ba, cuốn sách cung cấp những thông tin mà từ đó chúng ta có thể biết được rằng ở Trung Quốc, khoa học chính trị đã được nghiên cứu một cách nghiêm túc, dù là trong thể chế cộng sản độc đoán. Các cuốn sách học thuật nghiêm túc về lĩnh vực này đã được dịch và phổ biến. Vương Hỗ Ninh chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, là một kết quả từ nền tảng nghiên cứu về khoa học chính trị nghiêm túc ở các đại học khác nhau. Sự hiểu biết về chính trị trong giới học giả đã cung cấp cho đất nước không chỉ những học giả xuất sắc mới mà còn là những thế hệ chính trị gia có hiểu biết sâu rộng. 

Cho đến nay, các đại học Việt Nam vẫn chưa có một khoa khoa học chính trị đúng nghĩa, nơi mà các học giả được tự do dạy và nghiên cứu các kiến thức học thuật liên quan đến chính trị. Một khoa như vậy chắc chắn sẽ đem chủ nghĩa Marx-Lênin ra mổ xẻ, và có thể phê phán một cách không khoan nhượng, hay thậm chí nó sẽ để chủ nghĩa này sang một bên để nhường đường cho những đề tài nóng bỏng hơn; đổi lại, việc cung cấp những góc nhìn đa chiều và sâu sắc về các chủ đề của chính trị học nó sẽ giúp Việt Nam hình thành nên một tầng lớp hiểu biết chính trị mới nhằm điều hành quốc gia. Từ đây đến đó, trong khi chờ đợi việc có những trung tâm nghiên cứu và chia sẻ kiến thức chính trị một cách nghiêm túc và đầy tính học thuật, việc có những cuốn sách tiếng Việt cung cấp kiến thức liên quan là điều cần thiết cho Việt Nam. Cuốn sách Nước Mỹ chống nước Mỹ của Vương Hỗ Ninh là một cuốn như vậy. 

Nguyễn Huy Vũ

12/8/2025