Giới thiệu
Trong Luận cương Liên bang số 72, Alexander Hamilton xem xét vấn dề tái cử của tổng thống, người đứng đầu cơ quan hành pháp, và ông cho rằng có thể sẽ tốt hơn khi để để người dân tự do lựa chọn tổng thống. Ông lập luận, một cách tóm lược, như sau.
Chính phủ được chia thành ba ngành: lập pháp, hành pháp và tư pháp, trong đó ngành hành pháp, với vai trò thực thi pháp luật, đóng vai trò trung tâm. Tổng thống là người thực hiện các nhiệm vụ quan trọng như quản lý quan hệ đối ngoại, tài chính công, tổ chức quân đội và chỉ đạo các hoạt động quân sự. Thời gian tại nhiệm của tổng thống có ảnh hưởng lớn đến sự ổn định của hệ thống chính trị. Tuy nhiên, việc giới hạn nhiệm kỳ của tổng thống, dù mang lại một số lợi ích lý thuyết như độc lập và an toàn cho người dân, cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng. Những rủi ro này bao gồm giảm động lực cống hiến, khuyến khích tham nhũng, lãng phí kinh nghiệm quý giá, gây bất ổn trong tình huống khẩn cấp, và tạo ra sự thay đổi chính trị liên tục. Do đó, việc để người dân tự do lựa chọn tổng thống, dựa trên thành tích và năng lực, có thể là lựa chọn tốt hơn, ngay cả khi điều này đồng nghĩa với khả năng tái cử.
Bản dịch:
Từ New York Packet
Thứ Sáu, ngày 21 tháng 3, 1788
Tác giả: Alexander Hamilton
Kính Gửi Người Dân Bang New York,
Quản lý nhà nước, theo nghĩa rộng nhất, bao gồm tất cả các hoạt động của cơ thể chính trị, dù là lập pháp, hành pháp hay tư pháp. Tuy nhiên, khi chúng ta nói về quản lý nhà nước theo cách thông thường và có lẽ là chính xác nhất, ta thường đề cập đến các hoạt động của nhánh hành pháp. Những công việc này bao gồm việc điều hành các mối quan hệ đối ngoại, lập kế hoạch tài chính, giám sát chi tiêu công, tổ chức quân đội và hải quân, và chỉ đạo các hoạt động quân sự. Những công việc này thường được coi là thuộc về quản lý nhà nước. Do đó, những người chịu trách nhiệm trực tiếp về các công việc này được xem là trợ lý hoặc phó của tổng thống, và vì lý do đó, họ phải được bổ nhiệm bởi tổng thống, ít nhất là với sự đồng ý của ông, và phải chịu sự giám sát của tổng thống.
Cách nhìn nhận này cho thấy mối liên hệ mật thiết giữa thời gian tại nhiệm của tổng thống và sự ổn định của hệ thống quản lý nhà nước. Khi một tổng thống mới lên nắm quyền, ông ta thường có xu hướng đảo ngược công việc của người tiền nhiệm để chứng tỏ năng lực của mình. Điều này có thể dẫn đến sự bất ổn, vì ông ta có thể thay đổi các quan chức quan trọng, làm chính phủ thay đổi liên tục. Điều này có thể gây hại cho hiệu quả và sự ổn định của chính quyền.
Một nhiệm kỳ dài hơn của tổng thống gắn liền với ý tưởng về khả năng tái cử. Thời gian tại nhiệm dài hơn sẽ tạo cơ hội cho tổng thống phát triển mong muốn và cam kết làm tốt công việc của mình. Nó cũng cho phép người dân có thời gian theo dõi các hành động của ông và đánh giá tính hiệu quả của chúng. Nếu tổng thống làm tốt công việc, việc tái cử sẽ cho phép ông tiếp tục giữ chức và tiếp tục sử dụng tài năng của mình vì lợi ích của đất nước, đảm bảo một hệ thống quản lý ổn định và khôn ngoan.
Lúc đầu, ý tưởng về việc giới hạn thời gian của tổng thống, dù là tạm thời hay vĩnh viễn, có thể có vẻ hợp lý. Tuy nhiên, khi xem xét kỹ hơn, ý tưởng này chứng tỏ là không thuyết phục và có hại ở một số khía cạnh.
Thứ nhất, giảm động lực cống hiến
Ảnh hưởng tiêu cực đầu tiên là việc giới hạn nhiệm kỳ làm giảm động lực làm việc của tổng thống. Hầu hết mọi người sẽ làm việc ít hăng say hơn nếu họ biết rằng họ sẽ phải rời bỏ vị trí của mình vào một thời điểm nhất định, thay vì hy vọng rằng họ có thể tiếp tục làm việc nếu hoàn thành tốt nhiệm vụ. Mong muốn có được phần thưởng là một động lực mạnh mẽ, và người ta sẽ có xu hướng làm tròn trách nhiệm của mình khi họ biết rằng lợi ích của họ gắn liền với nghĩa vụ của họ. Ngay cả những người có tham vọng và tâm hồn cao thượng, những người có thể lập kế hoạch cho các dự án quan trọng vì lợi ích công cộng, cũng sẽ ngần ngại nếu họ biết rằng họ phải rời đi trước khi công việc của họ hoàn thành. Kết quả là, hầu hết mọi người sẽ tránh gây hại, nhưng không có nhiều khả năng tạo ra những điều tốt đẹp.
Thứ hai, khuyến khích tham nhũng
Ảnh hưởng tiêu cực thứ hai của việc giới hạn nhiệm kỳ là nó dễ dàng dẫn đến tham nhũng. Một người chỉ ở trong chức vụ tạm thời có thể dễ dàng bị cám dỗ lợi dụng cơ hội của mình để thu được càng nhiều lợi ích cá nhân càng tốt trong khoảng thời gian ngắn. Một tổng thống biết rằng ông sẽ phải rời chức vụ sớm có thể tìm cách lợi dụng quyền lực của mình để thu được lợi ích, điều mà có thể ông sẽ không làm nếu có cơ hội tái cử và ở lại lâu dài. Nếu tổng thống có thể tiếp tục tại nhiệm nếu làm tốt công việc của mình, ông ta sẽ cẩn trọng hơn và hành động có trách nhiệm.
Một người có tham vọng, khi nhận thức rằng thời gian tại nhiệm của mình sắp hết, có thể bị cám dỗ mạnh mẽ hơn để cố gắng kéo dài quyền lực của mình bằng mọi giá, thay vì cố gắng hoàn thành tốt công việc của mình. Nếu tổng thống có thể tiếp tục tại nhiệm bằng cách làm tốt công việc, ông ta sẽ ít có xu hướng liều lĩnh hy sinh danh tiếng của mình vì lợi ích cá nhân.
Điều này sẽ gây vấn đề nếu một cựu tổng thống, người đã giữ chức vụ cao nhất, đi lang thang trong đất nước, cảm thấy không hài lòng và tìm cách quay lại vị trí mà mình đã mất. Điều này sẽ làm tổn hại đến sự hòa bình và ổn định của cộng đồng, dẫn đến sự bất mãn và không hài lòng của người dân.
Thứ ba, lãng phí kinh nghiệm quý giá
Ảnh hưởng tiêu cực thứ ba của việc giới hạn nhiệm kỳ là việc loại bỏ lợi ích của kinh nghiệm mà tổng thống có được trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình. Kinh nghiệm là yếu tố quan trọng để lãnh đạo tốt, và tổng thống, với tư cách là người lãnh đạo quốc gia, là người có khả năng tích lũy và sử dụng kinh nghiệm đó tốt nhất. Sẽ là điều thiếu khôn ngoan khi buộc một người đã có kinh nghiệm quý báu phải rời bỏ công việc khi ông ta đang ở đỉnh cao của khả năng lãnh đạo.
Thứ tư, gây hại cho đất nước trong những tình huống khẩn cấp
Ảnh hưởng tiêu cực thứ tư là việc thay đổi tổng thống trong thời kỳ khủng hoảng sẽ gây hại lớn cho đất nước. Các quốc gia thường phải dựa vào những cá nhân cụ thể trong những tình huống đặc biệt, và việc thay đổi lãnh đạo trong những thời điểm khẩn cấp có thể làm hại đất nước. Một tổng thống đã có kinh nghiệm sẽ có khả năng xử lý khủng hoảng tốt hơn một tổng thống mới, dù có tài năng.
Thứ năm, gây ra sự bất ổn chính trị
Ảnh hưởng tiêu cực thứ năm là việc giới hạn nhiệm kỳ sẽ tạo ra sự thay đổi liên tục trong bộ máy hành chính, làm giảm sự ổn định trong chính phủ. Nếu tổng thống buộc phải thay đổi sau một thời gian nhất định, chính sách và các biện pháp sẽ thay đổi theo mỗi lần đổi mới lãnh đạo, gây ra sự bất ổn. Điều này không mong muốn, vì sự thay đổi liên tục có thể làm tổn hại đất nước. Người dân nên có quyền quyết định tiếp tục bầu chọn tổng thống nếu họ tin tưởng vào sự lãnh đạo của ông ta.
Đây là một số vấn đề khi áp dụng nguyên tắc giới hạn nhiệm kỳ của tổng thống. Những vấn đề này đặc biệt nghiêm trọng khi việc loại trừ là vĩnh viễn, nhưng ngay cả khi giới hạn nhiệm kỳ chỉ tạm thời, những vấn đề này cũng vẫn tồn tại.
Vậy lợi ích mà những người ủng hộ việc giới hạn nhiệm kỳ tuyên bố là gì? Họ cho rằng nó sẽ làm tổng thống độc lập hơn và đảm bảo an toàn cho người dân. Tuy nhiên, nếu không có sự loại trừ vĩnh viễn, những lợi ích này sẽ không thực sự tồn tại. Ngay cả khi nhiệm kỳ bị giới hạn, tổng thống vẫn có thể bị ảnh hưởng bởi các mối quan hệ cá nhân và tham vọng. Không rõ liệu việc giới hạn nhiệm kỳ có thực sự làm tăng sự độc lập của tổng thống, vì ông có thể hy sinh sự chính trực của mình để bảo vệ lợi ích cá nhân hoặc duy trì quyền lực.
Về lợi ích thứ hai, việc đảm bảo an toàn cho người dân, cũng có lý do để nghi ngờ. Nếu tổng thống có tham vọng và muốn duy trì quyền lực, ông ta sẽ chống lại việc rời bỏ chức vụ và có thể khơi dậy sự bất mãn trong dân chúng, gây bất ổn và đe dọa tự do của đất nước.
Tóm lại, ý tưởng ngăn cản những người đã xứng đáng nhận được sự ủng hộ và tin tưởng của công chúng tiếp tục ở lại chức vụ là một quan điểm tinh vi. Những lợi ích tiềm năng của nó chỉ là giả thuyết và không rõ ràng, trong khi các bất lợi lại chắc chắn và có tác động lớn hơn nhiều.
PUBLIUS.
Nguyễn Huy Vũ dịch và giới thiệu