Tác giả: Nguyên Phong.

Giới thiệu chuyên đề “Một Rừng Hai Cọp: Nghệ thuật và Logic của Quyền lực trước Đại hội XIV”

Trước thềm Đại hội XIV, chính trường Việt Nam đang trải qua một thời kỳ giằng co và tái cấu trúc quyền lực hiếm thấy. Càng gần đến đại hội, bức tranh càng lộ rõ hai sắc thái: một bên là ngôn ngữ quyền lực — nơi lời nói mang trọng lượng chính trị; bên kia là logic quyền lực — nơi các thế lực tính toán, dàn trận, và kiểm soát vị thế của nhau.

Hai bài viết vừa công bố trên Chân Trời Mới Media và Tạp chí Thế Kỷ Mới thuộc chuyên đề “Một Rừng Hai Cọp” thể hiện trọn vẹn hai mặt ấy.

• Phần I – Nghệ thuật của Quyền lực của Bình Nguyên nhìn quyền lực như một vở kịch chính trị, nơi mỗi phát ngôn, mỗi ẩn dụ đều có thể trở thành đòn sát thương.

• Phần II – Logic của Quyền lực của Vũ Đức Khanh phân tích ván cờ thực tế: ai đang cầm quân, ai đang bị bao vây, và đâu là giới hạn cuối cùng của quyền lực trong hệ thống chính trị hiện nay.

Hai cách tiếp cận khác nhau, nhưng cùng dẫn người đọc tới một kết luận: hệ thống quyền lực Việt Nam đang tự soi chiếu chính mình — không chỉ bằng hành động, mà cả bằng ngôn ngữ và cấu trúc.

Một vở kịch ngôn ngữ và trò chơi chiến lược

Trong bài của Bình Nguyên, quyền lực được mô tả như một sinh thể biết nói. 

Câu nói “Trung ương bị tội phạm cơ cấu” được ông xem như một cú phản ngữ: người nói tưởng là đang cảnh báo, nhưng thực ra đang phơi bày chính cơ chế sinh ra quyền lực ấy.

Từ đó, ông khắc họa cuộc đấu ngầm giữa Tô Lâm và Phạm Minh Chính như “một rừng không thể hai cọp” — nơi mỗi lời phát biểu, mỗi chuyến công tác, mỗi nụ cười trên truyền hình đều mang ý nghĩa chính trị.

Trái lại, bài viết của Vũ Đức Khanh đi theo hướng lý tính hơn: ông mổ xẻ cấu trúc quyền lực đang vận động — từ việc Tô Lâm kiểm soát Bộ Công an và ảnh hưởng lan sang Quân đội, đến những tín hiệu cho thấy thế “Ngũ trụ quyền lực” có thể đang bị phá vỡ.

Nếu bài của Bình Nguyên là phân tích ngôn ngữ quyền lực, thì bài của Vũ Đức Khanh là phân tích địa chính trị trong nội bộ quyền lực.

Một bên quan sát quyền lực hành xử, bên kia lý giải quyền lực vận động. Cả hai kết nối với nhau như hai nửa của một đồng xu: vẻ ngoài biểu tượng và phần lõi cơ chế.

Không gian trung dung đang thu hẹp

Từ hai hướng nhìn ấy, độc giả có thể nhận ra một thông điệp chung: không còn chỗ cho trung dung. 

Trong hệ thống quyền lực Việt Nam hiện nay, sự “thỏa hiệp” — vốn từng là bí quyết ổn định của mô hình lãnh đạo tập thể — đang nhường chỗ cho sự triệt tiêu lẫn nhau giữa các trung tâm quyền lực.

Một bên muốn nắm trọn thể chế, bên kia tìm cách giữ lại thế cân bằng. Nhưng trong thế giới của “hai con cọp,” không có vùng an toàn.

Đó là điều khiến Đại hội XIV có thể trở thành bước ngoặt mang tính tự phản tỉnh, dù không ai có thể nói chắc nó sẽ dẫn đến đổi mới hay thoái hóa.

Hai bài – một tấm gương phản chiếu

Giữa lúc công luận trong và ngoài nước tập trung vào kết quả “ai thắng, ai thua,” hai bài viết này lại gợi mở một cách nhìn khác:

Rằng cách thức quyền lực vận hành quan trọng hơn kết quả quyền lực phân chia.

Bình Nguyên cho thấy quyền lực nói như thế nào;

Vũ Đức Khanh chỉ ra quyền lực tính toán ra sao.

Một người viết bằng trực giác của kẻ quan sát; người kia viết bằng lý tính của nhà phân tích.

Khi đặt song song, chúng không triệt tiêu mà hoàn chỉnh cho nhau — giúp độc giả không chỉ “biết chuyện gì đang diễn ra,” mà còn “hiểu vì sao nó lại phải diễn ra như thế.”

“Một rừng không thể hai cọp” — nhưng điều đáng suy nghĩ hơn là: ai đang viết lại luật của khu rừng ấy.

7/10/2025

Bài tham khảo:

Đấu trí giữa Tô Lâm và Phạm Minh Chính: Một rừng không thể hai cọp, Bình Nguyên 

Tác giả: Bình Nguyên.

Một rừng chỉ đủ chỗ cho một kẻ đế vương – câu ngạn ngữ ấy chưa bao giờ phù hợp hơn khi đặt cạnh những màn đấu “khẩu,” đấu “ý” và đấu quyền lợi đang diễn ra trên sân khấu chính trị nước ta. Tuần qua, hai phát ngôn lớn — một người bị tố là “ngầm thừa nhận chế độ tội phạm trị,” người kia phản công, lật ngược tình thế – không đơn thuần là tiếng nói riêng rẽ, mà là tiếng động của hai phe đang đếm số, đo ghế, thậm chí đo cả… phẩm giá và tính chính danh của ĐCSVN.

Trước hết phải nói thẳng: Khi một người từng nắm trong tay bộ máy công an — nơi lý ra phải là lá chắn pháp luật — bỗng tuyên bố rằng “Trung ương đảng bị tội phạm điều hành, khống chế, cơ cấu” (1), thì đó không còn là một lời tố cáo thông thường mà là một lời thú nhận chính trị có độ rung chấn ghê gớm. Thú nhận ấy, nếu hiểu theo nghĩa đen, tự nó đã phủ nhận mọi tuyên ngôn về tính chính danh của đảng: Nói cách khác, hệ thống chính trị hóa ra bị “cơ cấu” bởi những thế lực ngầm; bầu cử, phân ghế, quy hoạch — tất cả là một vở kịch có đạo diễn vô hình. Lạ lùng ở chỗ: Người đứng đầu ngành an ninh nói như vậy, tức là vừa tố cáo vừa… xin cứu chuộc. Không thể không ngửi thấy mùi kịch tính: “vừa ăn cướp vừa la làng.”

Và đây là điểm cao trào nhất của “tấn trò đời” (Balzac): Nếu những “đỉnh cao” của bộ máy — từ bí thư tỉnh, bộ trưởng đến ủy viên trung ương — đều là “mẫu mực,” “thấm nhuần đạo đức cách mạng” và “tư tưởng Hồ Chí Minh,” thì làm sao họ lại trở thành “nạn nhân” của tội phạm? Người đọc không thể không bật “cười nhạt”: Hoặc các quan đầu tỉnh quá yếu để lãnh đạo, hoặc họ chính là những phần tử trong đường dây. Cả hai luận đề này đều tai hại. Nếu quá yếu, thì giải tán đi cho sạch; nếu họ là mắt xích cấu kết, thì chẳng còn lý do gì để tiếp tục tin tưởng.

Phạm Minh Chính bước lên, phản công – không phải bằng sự nhẫn nhục mà bằng các phát biểu, bằng việc “lật tình thế” theo cách của kẻ đang giữ một nửa bàn cờ. Phản công của Chính không chỉ là phản bác nội dung Tô Lâm nêu ra, mà là nỗ lực làm mờ đi câu hỏi căn bản: Ai là chủ thể của quyền lực? (2) Khi hai đối thủ ngầm có quyền lực cùng nhau tung ra các tuyên bố mâu thuẫn, người dân chỉ còn một lựa chọn buồn: Theo dõi các màn kịch và nhìn những cảnh tượng hai cọp tranh lãnh thổ. Dân không được hỏi, nhưng vẫn là kẻ phải hứng chịu hậu quả.

Có một phép ẩn dụ đơn giản mà công luận không thể bỏ qua: Một rừng không thể hai cọp. Câu ngụ ngôn này không kêu gọi bạo lực, mà chỉ nêu lên nghịch lý quản trị: Khi cùng lúc tồn tại hai trung tâm quyền lực, mỗi trung tâm đều có “sân sau,” phe cánh, và lẽ tất nhiên là cả cơ chế điều hành bị nhiễm xấu. Các phát biểu quanh chuyện “cơ cấu” và “khống chế” vì thế không chỉ là trò bôi bẩn lẫn nhau, mà đó còn là đòn cảnh báo về sự suy yếu của toàn hệ thống: Khi quyền lực phải dựa vào “cơ cấu” thay vì pháp luật, và công lý thì đang mất chỗ đứng.

Châm biếm ở đây là: Cả hai phe đều đang kêu cứu bằng ngôn ngữ chống tội phạm, trong khi chính lời kêu cứu ấy tố cáo lại chính họ. Lời tuyên bố “nếu không gỡ được thì chết hết” (3) của Tô Lâm nghe như một thông điệp sinh tử — nhưng là sinh tử của ai? Sinh tử của đảng? Sinh tử của chế độ? Hay sinh tử của những nhóm lợi ích đang thấy nguồn lợi bị xáo trộn?

Câu cảm thán ấy có thể được thốt lên như tiếng réo gọi của kẻ đang sợ mất quyền, cũng có thể là tiếng thở dài của một hệ thống biết mình mất kiểm soát. Dù đọc theo nghĩa nào, kịch bản đều giống nhau: Quyền lực tự thú nhận bất lực nhưng đành tìm cách hợp thức hóa hành động thanh trừng bằng ngôn ngữ pháp trị.

Một mưu trí hiện đại lẫn tàn nhẫn nữa là “đánh vào sân sau” của đối thủ bằng cách phơi bày – hoặc phóng đại – tội phạm trong phe kia. Ai hiểu rõ trò này sẽ thấy sự tinh vi: Không cần bằng chứng công khai, chỉ cần gieo nghi ngờ, đẩy dư luận vào vòng xoáy, và khi con mồi hoảng loạn thì tiến hành “sắp xếp” nhân sự. Một “rừng” chính trị như vậy, thay vì trồng cây, lại theo dõi “chuỗi thức ăn”: Con nào to hơn, con đó ăn dữ hơn; con nào yếu, bị loại trừ từ đầu. Trong khi đó, người dân đứng bên lề, bị cho xem màn trình diễn và sẽ không bao giờ được tham gia vai diễn chính.

Vậy phải hiểu cuộc đấu trí này như thế nào? Nếu nhìn từ góc độ dân chủ – vốn là tiêu chuẩn để phân biệt nhà nước hợp pháp và không hợp pháp – thì những lời tố cáo lẫn nhau giữa những người nắm quyền hiện nay là dấu hiệu của khủng hoảng. Một thể chế mạnh mẽ không cần tố cáo nội bộ ra mặt; một thể chế mất cân bằng thì liên tục thanh trừng, “gỡ” và “cơ cấu” như thú săn mồi. Và trong bối cảnh ấy, câu hỏi không còn là ai thắng trong cuộc đấu trí, mà là làm sao để rừng ấy không tiếp tục nuôi hai cọp mà lại lấy đi của dân quyền được sống trong yên bình.

Kết lại: Nếu quả thực Trung ương bị “cơ cấu” bởi tội phạm thì giải pháp không thể chỉ là thanh trừng phe này, giành ghế phe kia, hay dựng lên những khẩu hiệu “quyết liệt” cho qua ngày. Giải pháp phải là minh bạch – nhưng minh bạch không thể đến từ những kẻ tự thú nhận là một phần của vấn đề (4). Một rừng chỉ có thể lành mạnh khi nguyên tắc được tôn trọng: Pháp luật đứng trên mọi người, bầu cử và kiểm soát quyền lực thực chất, công khai. Đừng để những cuộc đấu trí trở thành vở chèo khiến người xem nhớ ra rằng, mình mới là khán giả đáng được hỏi ý kiến.

Một rừng không thể hai cọp — và nếu hai cọp vẫn muốn ở lại, dân nên đặt câu hỏi: Rừng này dành cho ai?

Tham khảo:

(1) https://www.youtube.com/watch?v=qKBFRovwoK8 (TBT Tô Lâm nói “Thanh Hóa và Hậu Pháo cơ cấu cả trung ương”! Có phải Mafia không?)

(2) https://www.youtube.com/watch?v=MdNusvvZ2DI (TTg Chính phản công lật ngược tình thế!)

(3) https://chantroimoimedia.com/2025/10/06/to-lam-ngam-thua-nhan-viet-nam-la-che-do-toi-pham-tri/

(4) https://www.youtube.com/watch?v=ZTTN7UwtmSU (Có Bất ngờ ở phút 89! Ai xứng đáng ngồi chiếc ghế nóng TBT?)

*****

Tô Lâm, Quân đội và Ván cờ Quyền lực tại Đại hội XIV, Vũ Đức Khanh 

Tác giả: Vũ Đức Khanh.

Khi Đại hội XIV của Đảng Cộng sản Việt Nam (dự kiến cuối 2025 hoặc đầu 2026) đến gần, chính trường Hà Nội bước vào giai đoạn quyết định.

Tâm điểm không ai khác ngoài Tổng Bí thư Tô Lâm, người đã nắm quyền lực tối cao từ ngày 3/8/2024 sau khi Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời. 

Câu hỏi lớn nhất không phải là ai sẽ thay thế, mà là liệu Tô Lâm có giữ được quyền lực như ông mong muốn hay không.

Từ công an sang đỉnh cao quyền lực

Khác với nhiều tiền nhiệm trưởng thành trong quân đội hay guồng máy Đảng, Tô Lâm bước lên từ lực lượng công an – một thiết chế ngày càng mạnh mẽ trong đời sống chính trị Việt Nam.

Với 8 năm làm Bộ trưởng Công an (2016–2024), ông biến bộ máy này thành công cụ loại bỏ đối thủ và mở đường cho cú nhảy vọt quyền lực. 

Tháng 5/2024, Tô Lâm lên Chủ tịch nước và chưa đầy ba tháng sau trở thành Tổng Bí thư, đồng thời kiêm Bí thư Quân ủy Trung ương và Trưởng ban chỉ đạo chống tham nhũng.

Nói cách khác, ông đã gom trong tay ba trụ cột: công an, quân đội và bộ máy chống tham nhũng.

Đại hội Đảng bộ Quân đội XII: Tín hiệu then chốt

Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XII, nhiệm kỳ 2025 – 2030 (tháng 10/2025), phát đi thông điệp quan trọng: quân đội tiếp tục đặt mình dưới sự lãnh đạo “trực tiếp, tuyệt đối, toàn diện” của Tổng Bí thư Tô Lâm. 

Trong truyền thống chính trị cộng sản Việt Nam, quân đội là “lá chắn cuối cùng” của chế độ. Nếu không kiểm soát được quân đội, một Tổng Bí thư khó thể đứng vững. 

Nguyễn Phú Trọng từng duy trì thế cân bằng tinh vi giữa công an, quân đội và Đảng; Tô Lâm thì tìm cách phá thế cân bằng đó để trực tiếp nắm trọn.

Thách thức từ cánh Thanh – Nghệ – Tĩnh

Dù vậy, con đường củng cố quyền lực của Tô Lâm còn nhiều rủi ro. Đối thủ đáng gờm nhất là nhóm lãnh đạo Thanh – Nghệ – Tĩnh, vốn xem mình là “chính thống” trong hệ thống.

Những cái tên như Trần Cẩm Tú (Thường trực Ban Bí thư), Nguyễn Trọng Nghĩa (Trưởng ban Tuyên giáo – Dân vận), Đỗ Văn Chiến (Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc) hay Bùi Thị Minh Hoài (Bí thư Thành ủy Hà Nội) có thể tạo thành điểm tựa cho một liên minh đối trọng.

So với Lương Cường – Chủ tịch nước đã bị xem là “vô hiệu hóa,” hay Phạm Minh Chính – Thủ tướng vẫn tồn tại như “cái gai có thể nhổ,” thì Trần Cẩm Tú nguy hiểm hơn. Ông kiểm soát cả bộ máy Đảng, thứ có thể trở thành vũ khí phản đòn trước chiến dịch chống tham nhũng của Tô Lâm.

Vì sao không còn lối thoát “trung dung”

Trong các kỳ đại hội trước, phe phái thường có thể thương lượng để duy trì cân bằng. Hiện nay, khả năng này gần như bằng không.

Lý do đơn giản: Tô Lâm từng trở cờ, từ chỗ được xem là người của Nguyễn Tấn Dũng sang trở thành cánh tay phải của Nguyễn Phú Trọng. Tiền lệ ấy khiến không phe nào còn tin vào thỏa hiệp lâu dài với ông.

Chiến dịch chống tham nhũng, thay vì là “đốt lò,” đã thành công cụ triệt hạ. 

Đối thủ hiểu rằng: nếu để Tô Lâm củng cố quyền lực, thỏa hiệp hôm nay có thể trở thành thủ tiêu ngày mai. Vì thế, mỗi phe đều đứng trước thế buộc chọn: toàn thắng hoặc bị loại bỏ.

“Oligarchs kiểu Việt Nam?”

Một diễn biến ít được công khai là Tô Lâm dường như đang tìm cách xây dựng nhóm lợi ích kinh tế mới làm hậu thuẫn. Quan hệ được ghi nhận với các tập đoàn tư nhân lớn, đặc biệt là tỷ phú Phạm Nhật Vượng, gợi nhớ cách Vladimir Putin thiết lập mạng lưới “oligarchs trung thành” ở Nga đầu thập niên 2000. 

Nếu xu hướng này tiếp diễn, Việt Nam có thể chứng kiến một trục quyền lực mới: công an – quân đội – Đảng kết hợp với tài phiệt kinh tế.

Đại hội XIV: Hai kịch bản

1. Tô Lâm củng cố thành công quyền lực

Ông vô hiệu hóa các đối thủ trong Bộ Chính trị, kiểm soát quân đội và tiếp tục dùng chiến dịch chống tham nhũng làm công cụ chính trị. Khi đó, Tô Lâm bước vào một nhiệm kỳ toàn diện, với quyền lực tập trung nhất kể từ thời Lê Duẩn.

2. Một phản công từ cánh Đảng

Nếu các đối thủ kết hợp thành công, khai thác sự bất mãn trong quân đội hoặc trung ương, có thể xuất hiện nỗ lực chặn đứng Tô Lâm. Tuy nhiên, xác suất này thấp hơn, bởi công an hiện giữ thế thượng phong.

Điểm rẽ lịch sử

Trong cuộc chơi quyền lực hiện tại, “lưng chừng là chết.” Không chỉ đúng với Tô Lâm mà với mọi phe phái trong Đảng.

Với việc kiểm soát công an, từng bước nắm quân đội, và hình thành mạng lưới lợi ích kinh tế, khả năng Tô Lâm củng cố quyền lực tại Đại hội XIV là cao nhất. Nhưng đồng thời, rủi ro cũng lớn nhất: một sai lầm chiến thuật hay biến cố bất ngờ có thể đảo ngược thế cờ.

Đại hội XIV vì vậy không chỉ là cuộc chuyển giao quyền lực, mà có thể trở thành điểm rẽ lịch sử, định hình lại trật tự chính trị Việt Nam trong nhiều thập niên tới.