Tác giả: Nguyễn Huy Vũ
Hôm nay ở Hoa Kỳ, tỉ phú Elon Musk lập ra đảng Nước Mỹ (America Party). Vì là người sinh ra bên ngoài nước Mỹ, ông không thể tranh cử trực tiếp cho chức vụ tổng thống.
Tuy vậy, trong tình hình hai đảng Cộng hoà và Dân chủ gần như cân bằng lẫn nhau trong Quốc hội, và nếu như đảng Nước Mỹ của ông có thể giành được chừng 5% số ghế chẳng hạn, và cũng chỉ cần ở một viện, thì nó sẽ đẩy Quốc hội tới tình trạng không đảng nào chiếm được đa số quá bán. Lúc này, vì lý tưởng của đảng Cộng hoà và Dân chủ hiện đang cách biệt nhau quá xa, nên bất cứ đảng nào nắm quyền cũng sẽ tìm cách thương thuyết với đảng Nước Mỹ của Elon Musk để tạo thành một liên minh chiếm đa số trong Quốc hội nhằm thực hiện các cải cách về chính sách.
Vì đảng Nước Mỹ trong trường hợp này vẫn chỉ là một đảng nhỏ, nó sẽ dễ dàng thoả hiệp so với các đảng lớn còn lại; nó thoả hiệp để có tiếng nói xứng đáng trong quốc hội và ảnh hưởng trong xã hội.
Hoa Kỳ theo chế độ tổng thống nên quốc hội (hay Hạ viện) không bầu chọn ra người lãnh đạo hành pháp; ngược lại, nếu Hoa Kỳ theo chế độ nghị viện đảng Nước Mỹ có thể trở thành một “king maker” — tức người nắm quyền quyết định dựng lên người lãnh đạo hành pháp.
Nhưng một tổng thống mà không có sự ủng hộ của đa số trong quốc hội, tổng thống sẽ trở thành tổng thống vịt què, bị trói tay và không thể đưa ra các cải cách đáng kể. Cho nên đảng của tổng thống buộc phải thoả hiệp với đảng Nước Mỹ.
Không thể tranh cử cho chức vụ tổng thống nhưng với ảnh hưởng của mình, Elon Musk có thể dùng ảnh hưởng và tài chính của mình để giới thiệu và ủng hộ các ứng viên của đảng mình cho vị trí tổng thống trong 3 năm tới và trước mắt là các ứng viên dân biểu ở Hạ viện và Thượng viện trong cuộc bầu cử giữa kỳ.
Nước Mỹ có quá nhiều nhân tài nên việc tuyển chọn người để giới thiệu cho các vị trí này không phải là khó. Những kinh nghiệm của đảng En Marche! của Pháp do Emmanuel Macron lập ra chỉ trong vòng một năm, hay đảng ADN ở Ecuador do Daniel Noboa (một người ngưỡng mộ Emmanuel Macron) lập ra cũng chỉ trong một năm và giờ đây nắm cả chức vụ tổng thống và là một trong hai đảng lớn ở Ecuador, cho thấy rằng việc hình thành một phong trào chính trị lớn, có tầm vóc, trong một thời gian ngắn không phải là một điều bất khả thi.
Khi mà truyền thông mạng xã hội ngày càng trở nên phổ biến và dễ dàng tiếp cận với hầu hết mọi người, nó thay đổi cách các chính trị gia vận động cho vị trí của mình. Thay vì phải dựa vào các cơ sở ở dưới, giờ đây người làm chính trị có thể dễ dàng đưa ra các thông điệp để tiếp cận người dân với chi phí thấp hơn nhiều và không cần cả những cơ sở ở địa phương. Điều này cho phép các đảng chính trị mới như đảng Nước Mỹ dễ dàng tiếp cận với cử tri, nhận thông tin từ họ và đưa ra các chính sách nhằm đáp ứng nhu cầu của cơ sở ủng hộ mình.
Người Mỹ trong trường hợp này sẽ quyết định tương lai của mình rằng liệu họ sẽ chọn đảng nào và ứng cử viên của đảng nào trong tương lai. Ngược lại, người Việt cho đến nay vẫn không có một lựa chọn nào. Nhưng nếu người Việt muốn, họ sẽ lên tiếng để đòi hỏi có nhiều lựa chọn chính trị hơn, đòi hỏi có sự hiện diện của nhiều đảng hơn, đòi có bầu cử tự do, và nếu họ dám đòi, họ sẽ nhận được những quyền như người Mỹ — quyền lập đảng, quyền bầu chọn lãnh đạo, và quyền được sống trong một thể chế tự do.
5/7/2025