Tác giả: Ian Bremmer.

Donald Trump sẽ có quyền tự do hành động để thực hiện một chương trình chính sách đối nội rộng lớn, tái cấu trúc mạnh mẽ chính phủ liên bang và viết lại các chuẩn mực thể chế khi ông quay trở lại Nhà Trắng. Tuy nhiên, nếu nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của ông có ảnh hưởng sâu rộng đối với nước Mỹ, thì nó có thể còn quan trọng hơn đối với tất cả các quốc gia khác.

NEW YORK – Chiến thắng vang dội của Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ tuần trước không nên là một điều bất ngờ đối với bất kỳ ai. Tổng thống thứ 45 và thứ 47 đã giành được chiến thắng nhờ một làn sóng chống đảng cầm quyền mạnh mẽ chưa từng có, làn sóng này đã trừng phạt nghiêm khắc hầu hết các đảng cầm quyền trên toàn cầu trong các cuộc bầu cử năm nay. Thực tế, Phó Tổng thống Kamala Harris là một trong những người “đương nhiệm” có màn trình diễn tốt nhất trong số các chính trị gia phải đối mặt với cuộc bầu cử ở các quốc gia giàu có trong năm nay – điều này nhờ ở chiến dịch vận động có tổ chức của bà, ứng cử viên Trump ít được yêu thích trong lịch sử, và nền kinh tế Mỹ mạnh mẽ vượt trội.

Tuy nhiên, điều này vẫn không đủ để vượt qua sự bất mãn rộng rãi của cử tri đối với mức độ di cư cao và giá cả vẫn duy trì ở mức cao, di sản của đợt tăng giá toàn cầu sau đại dịch. Môi trường thông tin phân cực cực đoan, chia rẽ nước Mỹ thành các vùng chịu ảnh hưởng bởi đảng phái, khiến chiến dịch của Kamala Harris gần như không thể chống lại những khó khăn này. Chưa có đảng phái nào giữ được Nhà Trắng khi tỷ lệ ủng hộ của tổng thống đương nhiệm thấp như hiện nay, và khi có quá nhiều người Mỹ nghĩ rằng đất nước đang đi sai hướng. Nhìn từ góc độ này, thất bại của Harris có lẽ là điều khó tránh khỏi.

Là người Cộng hòa đầu tiên giành chiến thắng trong cuộc bầu cử phổ thông sau 20 năm (nhờ có được sự ủng hộ từ gần như tất cả các nhóm dân cư và gần như mọi khu vực), Trump sẽ nhậm chức không chỉ với một nhiệm vụ rõ ràng mà còn với quyền kiểm soát toàn bộ Quốc hội và một đa số bảo thủ trong Tòa án Tối cao. Ông sẽ có quyền tự do hành động để thực hiện một chương trình chính sách đối nội rộng lớn, tái cấu trúc mạnh mẽ chính phủ liên bang và viết lại các chuẩn mực thể chế. Tuy nhiên, nếu sự trở lại của Trump có tác động sâu rộng đến Hoa Kỳ, nó có thể còn quan trọng hơn đối với phần còn lại của thế giới.

Nhiều người dự đoán rằng chính sách đối ngoại của Mỹ trong nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của Trump sẽ chỉ là sự lặp lại của nhiệm kỳ đầu tiên, khi không có các cuộc chiến tranh lớn (ngoại trừ việc kết thúc cuộc chiến dài nhất của Mỹ ở Afghanistan). Trump thậm chí đã đạt được một số thành công đáng chú ý trong chính sách đối ngoại, bao gồm việc tái thiết Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (nay là Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada), các Thỏa thuận Abraham ở Trung Đông, việc chia sẻ chi phí công bằng hơn giữa các thành viên NATO, và các liên minh an ninh mới và mạnh mẽ hơn ở châu Á. Hơn nữa, Trump vẫn là người giống như cách đây bốn năm, cả về mặt tích cực và tiêu cực, và thế giới quan của ông vẫn không thay đổi, cũng như cách tiếp cận chính sách đối ngoại của ông vẫn mang tính đơn phương và tính giao dịch một cách mạnh mẽ.

Tuy nhiên, cũng có những thay đổi. Trước hết, mặc dù tổng thống đắc cử vẫn tỏ ra thiếu quan tâm cá nhân đến công việc quản lý nhà nước, nhưng chính quyền thứ hai của ông sẽ được bổ nhiệm với những quan chức cấp cao có tư tưởng và kinh nghiệm phù hợp, sẵn sàng thực hiện chương trình “Nước Mỹ Trước tiên” ngay từ đầu. Những nhân viên sự nghiệp có tính chất thể chế, những người thường xuyên kiềm chế những xu hướng gây rối loạn của tổng thống, đã không còn; thay vào đó là những người trung thành ít kinh nghiệm hơn, những người sau này đã thay thế họ. Các cố vấn chính sách đối ngoại trong nhiệm kỳ thứ hai của Trump sẽ trung thành hơn nhiều so với các cố vấn trong giai đoạn đầu nhiệm kỳ đầu tiên của ông, và có nhiều kinh nghiệm hơn so với những người ở giai đoạn cuối của nhiệm kỳ đó.

Quan trọng nhất, thế giới đã trở nên nguy hiểm hơn kể từ khi ông lần cuối đảm nhận vị trí tổng thống. Những thành tựu trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump diễn ra trong bối cảnh lãi suất ở mức thấp lịch sử và trong một môi trường địa chính trị khá thuận lợi. Tuy nhiên, giờ đây, hai cuộc chiến khu vực, sự cạnh tranh gia tăng với Trung Quốc, các hành động liều lĩnh từ những quốc gia như Nga, Iran và Triều Tiên, nền kinh tế toàn cầu chậm chạp, cùng các công nghệ đột phá như trí tuệ nhân tạo sẽ đặt ra những yêu cầu hoàn toàn mới đối với khả năng lãnh đạo của Trump.

Mức độ rủi ro cao hơn, và những hệ quả của một chính sách đối ngoại “Nước Mỹ Trước tiên” khó lường sẽ có ảnh hưởng sâu rộng hơn rất nhiều so với năm 2016. Những kết quả cực đoan giờ đây có khả năng xảy ra cao hơn. Mặc dù Trump vẫn có thể đạt được một số thành công trong chính sách đối ngoại nhờ vào phương thức giao dịch của mình và ảnh hưởng đi kèm với việc là tổng thống của quốc gia mạnh nhất thế giới, nhưng khả năng để mọi thứ đi sai hướng lại lớn hơn nhiều trong bối cảnh hiện tại.

Chẳng hạn, Trump sẽ áp dụng lập trường cứng rắn hơn rất nhiều đối với Trung Quốc, sau khi chính quyền Biden đã nỗ lực ổn định quan hệ giữa hai quốc gia. Điều này sẽ bắt đầu bằng việc thúc đẩy tăng thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Trung Quốc để giải quyết thâm hụt thương mại song phương. Tùy thuộc vào mức độ thuế quan mà Trump áp đặt và liệu Trung Quốc có thấy còn cơ hội đàm phán thay vì trả đũa hay không, có khả năng việc leo thang này sẽ thúc đẩy một bước đột phá. Dù sao, Trung Quốc đang đối mặt với những vấn đề kinh tế nghiêm trọng và sẽ hành động thận trọng để tránh những khủng hoảng không cần thiết. Tuy nhiên, có khả năng cao là phương thức đối đầu mà Trump cùng nội các diều hâu và các nghị sĩ Cộng hòa ưa chuộng sẽ làm tổn hại quan hệ giữa hai nước. Kết quả sẽ là một “chiến tranh lạnh” mới, điều này cuối cùng sẽ làm gia tăng nguy cơ đối đầu quân sự trực tiếp.

Tại Trung Đông, tổng thống đắc cử sẽ cố gắng mở rộng các Thỏa thuận Abraham đặc trưng của ông để bao gồm Ả Rập Xê Út, đồng thời cấp “một tấm séc trắng” cho Israel trong việc tiến hành các cuộc chiến của mình, mà không có bất kỳ áp lực nào nhằm hạn chế tổn thất nhân đạo hoặc rủi ro leo thang từ các hành động của họ. Điều đáng lo ngại nhất là Trump sẽ ủng hộ – nếu không muốn nói là khuyến khích – mục tiêu của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu trong việc giải quyết mối đe dọa hạt nhân Iran một lần và mãi mãi, điều này có thể dẫn đến một cuộc xung đột rộng lớn hơn và gián đoạn nghiêm trọng đối với nguồn cung năng lượng.

Ngược lại, Trump đã cam kết sẽ chấm dứt chiến tranh ở Ukraine trong “một ngày” – có thể là trước khi ông chính thức nhậm chức – bằng cách gây sức ép đơn phương lên Tổng thống Volodymyr Zelensky và Tổng thống Vladimir Putin để họ chấp nhận một lệnh ngừng bắn, chấm dứt cuộc xung đột tại các đường biên giới hiện tại, sử dụng viện trợ quân sự cho Kyiv làm đòn bẩy đối với cả hai bên. Liệu họ có chấp nhận các điều khoản này hay không vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ.

Nhiều điều sẽ phụ thuộc vào cách phản ứng của châu Âu. Các quốc gia NATO tuyến đầu – Ba Lan, các quốc gia Baltic và các nước Bắc Âu – coi hành vi xâm lược của Nga là một mối đe dọa sinh tử đối với an ninh quốc gia của họ, và sẽ sẵn sàng chịu đựng chi phí lớn để bảo vệ Ukraine nếu Mỹ rút lui. Những quốc gia khác có thể sẽ tận dụng cơ hội để cắt một thỏa thuận, dù vì lý do lý tưởng (như trường hợp của Hungary), lý do chính trị (Italy), hay lý do tài chính (Đức). Nhiệm kỳ thứ hai của Trump có thể là chất xúc tác cuối cùng để đoàn kết châu Âu và thúc đẩy một phản ứng an ninh mạnh mẽ hơn, thống nhất hơn và “chiến lược tự chủ” hơn. Hoặc, nó cũng có thể củng cố những chia rẽ hiện có trong Liên minh Châu Âu, làm suy yếu nghiêm trọng liên minh xuyên Đại Tây Dương, và mời gọi thêm sự xâm lược từ Nga.

Dù theo cách nào, sự trở lại của Trump sẽ mở ra một giai đoạn gia tăng sự biến động và bất ổn địa chính trị, với khả năng xảy ra cả những sự sụp đổ thảm khốc và những bước đột phá khó tin.

–

Ian Bremmer, người sáng lập và chủ tịch của Eurasia Group và GZERO Media, là thành viên của Ủy ban Điều hành của Cơ quan Tư vấn Cấp cao Liên Hợp Quốc về Trí tuệ Nhân tạo.

Nguồn: Ian Bremmer, “What Donald Trump’s Return Means for the World,” Project Syndicate, 12/11/2024.

Biên dịch: Phong trào Duy Tân.