Lãnh đạo của các chính phủ dân chủ cai trị với sự đồng thuận của công dân. Những lãnh đạo này mạnh mẽ không phải vì họ chỉ huy quân đội hay sở hữu tài sản kinh tế, mà vì họ tôn trọng các giới hạn mà cử tri đặt ra đối với họ thông qua các cuộc bầu cử tự do và công bằng.

Thông qua các cuộc bầu cử tự do, công dân của một nền dân chủ trao quyền cho các nhà lãnh đạo của họ, và quyền lực này được xác định bởi pháp luật. Trong một nền dân chủ hiến pháp, quyền lực được phân chia sao cho cơ quan lập pháp ban hành luật, quyền hành pháp thi hành và thực thi luật, và hệ thống tư pháp hoạt động độc lập.

Lãnh đạo dân chủ không phải là những nhà độc tài được bầu lên hay những “tổng thống suốt đời”. Họ phục vụ trong các nhiệm kỳ cố định và chấp nhận kết quả của các cuộc bầu cử tự do, ngay cả khi điều đó có nghĩa là mất quyền kiểm soát chính phủ.

Trong các nền dân chủ hiến pháp, quyền hành pháp thường bị giới hạn theo ba cách: thông qua hệ thống kiểm tra và cân bằng (checks and balances) phân chia quyền lực giữa các nhánh hành pháp, lập pháp và tư pháp của chính phủ quốc gia; thông qua chế độ liên bang, mà ở đó quyền lực được phân chia giữa chính phủ trung ương và các chính quyền tiểu bang/địa phương; và thông qua các bảo đảm hiến pháp đối với quyền lợi cơ bản của công dân.

Ở cấp quốc gia, quyền hành pháp bị giới hạn bởi quyền hiến pháp trao cho nhánh lập pháp và bởi một hệ thống tư pháp độc lập.

Quyền hành pháp trong các nền dân chủ hiện đại thường được tổ chức theo một trong hai cách: hệ thống nghị viện (parliamentary system) hoặc hệ thống tổng thống (presidential system).

Trong hệ thống nghị viện, đảng phái chiếm đa số trong cơ quan lập pháp sẽ hình thành nhánh hành pháp của chính phủ, đứng đầu là thủ tướng.

Trong hệ thống nghị viện, các nhánh lập pháp và hành pháp không hoàn toàn tách biệt, vì thủ tướng và các thành viên của nội các được chọn từ quốc hội. Trong các hệ thống này, phe đối lập chính trị đóng vai trò quan trọng trong việc hạn chế quyền lực của hành pháp.

Trong hệ thống tổng thống, tổng thống được bầu riêng biệt với các thành viên của cơ quan lập pháp.

Trong hệ thống tổng thống, cả tổng thống và cơ quan lập pháp đều có cơ sở quyền lực và cử tri riêng, giúp kiểm tra và cân bằng quyền lực của nhau.

Các nền dân chủ không yêu cầu chính phủ của họ phải yếu, mà chỉ yêu cầu chính phủ phải bị giới hạn về quyền lực. Do đó, các nền dân chủ có thể chậm trong việc đạt được thỏa thuận về các vấn đề của quốc gia; tuy nhiên, khi họ đạt được thỏa thuận, các nhà lãnh đạo có thể hành động với quyền lực và sự tự tin lớn.

Trong mọi thời điểm, các nhà lãnh đạo trong một nền dân chủ hiến pháp đều phải hoạt động trong khuôn khổ pháp quyền, mà trong đó quyền lực của họ được xác định và giới hạn.

Nguyễn Huy Vũ biên dịch.

Nguồn: Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ. Lưu tại: www.principlesofdemocracy.org