Khi các nhóm người tự do đa dạng — có sự khác biệt về ngôn ngữ, tôn giáo hoặc chuẩn mực văn hóa — cùng lựa chọn sống dưới một khuôn khổ hiến pháp được thỏa thuận chung, họ kỳ vọng vào một mức độ tự chủ địa phương nhất định, cũng như cơ hội bình đẳng về kinh tế và xã hội. Một hệ thống chính quyền liên bang — nơi quyền lực được phân chia giữa các cấp địa phương, vùng và quốc gia — trao quyền cho các quan chức được bầu cử, những người xây dựng và thực thi chính sách phù hợp với nhu cầu cụ thể của từng địa phương và từng vùng. Họ làm việc phối hợp với chính phủ trung ương và với nhau nhằm giải quyết những vấn đề mà quốc gia đang đối mặt.

Chủ nghĩa liên bang là một hệ thống phân chia quyền lực và quyền ra quyết định giữa hai hoặc nhiều cấp chính quyền được bầu chọn tự do, cùng có thẩm quyền đối với một cộng đồng dân cư và lãnh thổ chung. Hệ thống này trao quyền và bảo vệ năng lực ra quyết định tại nơi mà tác động của chính sách được cảm nhận trực tiếp nhất — các cộng đồng địa phương, đồng thời vẫn duy trì sự điều hành ở các cấp chính quyền cao hơn.

Chủ nghĩa liên bang thúc đẩy trách nhiệm giải trình của chính quyền đối với người dân và khuyến khích sự tham gia của công dân cùng tinh thần trách nhiệm công dân, bằng cách cho phép chính quyền địa phương xây dựng và thực thi pháp luật phù hợp với điều kiện thực tiễn của từng khu vực.

Một hệ thống liên bang được củng cố thông qua một bản hiến pháp thành văn, quy định rõ thẩm quyền và phạm vi trách nhiệm được chia sẻ giữa các cấp chính quyền.

Mặc dù có sự đồng thuận chung rằng các chính quyền địa phương nên giải quyết các nhu cầu của địa phương, song một số vấn đề tốt nhất nên được điều phối ở cấp quốc gia. Quốc phòng, các hiệp định quốc tế, ngân sách liên bang và dịch vụ bưu chính thường được xem là những lĩnh vực điển hình thuộc thẩm quyền trung ương.

Các sắc lệnh địa phương phản ánh những ưu tiên và lựa chọn của cộng đồng địa phương — từ hoạt động tuần tra an ninh, phòng cháy chữa cháy, quản lý hệ thống trường học, cho đến các quy định về y tế và xây dựng đều thường do chính quyền địa phương xây dựng và triển khai.

Quan hệ liên chính phủ thể hiện sự phối hợp giữa các cấp chính quyền trong một quốc gia liên bang (quốc gia, vùng, và địa phương) nhằm giải quyết các vấn đề đòi hỏi cách tiếp cận chung, và khi mà các quyền lực pháp lý có sự giao thoa. Chính phủ trung ương thường có thẩm quyền làm trung gian giải quyết tranh chấp giữa các vùng.

Trong một quốc gia có diện tích rộng lớn và nền kinh tế đa dạng, sự chênh lệch về thu nhập và phúc lợi xã hội giữa các vùng có thể được chính phủ trung ương giải quyết thông qua các chính sách phân bổ lại nguồn thu từ thuế.

Hệ thống liên bang mang tính phản hồi cao và bao trùm. Công dân có quyền tham gia tranh cử vào các vị trí trong bộ máy chính quyền ở mọi cấp — trong đó, các cấp chính quyền địa phương và vùng thường có nhiều vị trí nhất và cũng tạo điều kiện thuận lợi nhất để cá nhân tạo ra sự khác biệt trong cộng đồng của mình.

Chủ nghĩa liên bang tạo ra nhiều cơ hội cho các đảng phái chính trị phục vụ cử tri của mình. Ngay cả khi một đảng không giành được đa số trong cơ quan lập pháp quốc gia hay trong cơ quan hành pháp, họ vẫn có quyền tham gia chính trị ở cấp vùng và địa phương.

Nguyễn Huy Vũ biên dịch.

Nguồn: Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ. Lưu tại: www.principlesofdemocracy.org