Kinh tế học thường được coi là một môn khoa học khô khan hoặc “ảm đạm”. Trong các trường học, nó thường được giảng dạy với sự tập trung vào các biểu đồ cung cầu trừu tượng hoặc các công thức toán học phức tạp. Khi chúng ta nghĩ về kinh tế hay “nền kinh tế”, chúng ta thường nghĩ đến tiền bạc, hàng hóa hoặc dịch vụ – hoặc có thể là các chính sách của chính phủ. Mặc dù đây là những yếu tố của nền kinh tế, nhưng bản chất của kinh tế học là về hành động của con người.

Kinh tế học liên quan đến các quyết định và hành động mà chúng ta thực hiện với tư cách là cá nhân. Nó liên quan đến những mong muốn, nhu cầu và khả năng của mỗi người. Và nó cũng liên quan đến cách chúng ta tương tác với người khác để mang lại lợi ích cho nhau và xây dựng xã hội xung quanh chúng ta.

Hãy tưởng tượng, ví dụ, nếu một người bị mắc kẹt trên một hòn đảo hoang.

Đối với người này, ta gọi anh ta là Bob, ưu tiên hàng đầu là rõ ràng — sự sống còn. Anh ta cần nước, thức ăn và chỗ trú. Một số tài nguyên của Bob là dễ thấy; có thể có dừa hoặc quả mọng mà anh ta có thể hái làm thức ăn. Tuy nhiên, điều quan trọng không kém là thời gian của anh ta. Anh ta phải tiết kiệm thời gian của mình, phân bổ nó sao cho tối ưu để đảm bảo sự sống sót. Bob sẽ tập trung vào việc tìm nước hay anh ta sẽ dành vài giờ đầu tiên để xây dựng nơi trú ẩn? Ngay lập tức, Bob buộc phải đưa ra quyết định về sự đánh đổi — chi phí khi chọn lựa quyết định này thay vì quyết định kia.

Bob có thể quyết định rằng anh ta có thể sống ba ngày mà không cần nước, vì vậy anh ta tập trung vào việc xây dựng nơi trú ẩn cho đêm. Một người khác trong tình huống này có thể chọn cách khác, nhưng chính sự phán đoán cá nhân của Bob sẽ hướng dẫn các lựa chọn anh ta đưa ra.

Quyết định của Bob có thể không phải là lựa chọn đúng đắn. Rủi ro và sự không chắc chắn là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của chúng ta. Có thể Bob sẽ dành quá nhiều thời gian để xây dựng nơi trú ẩn mà không dành đủ thời gian để tìm nước khi anh ta thực sự cần nó. Quyết định của Bob ảnh hưởng đến số ngày anh ta có thể sống sót trên hòn đảo. Trong trường hợp này, lợi ích của Bob được đo bằng số ngày anh ta có thể sống sau khi đưa ra lựa chọn này. Một thất bại có thể là cái chết của anh ta.

Chú ý rằng các quyết định kinh tế của Bob không liên quan đến tiền bạc — chúng chỉ là những lựa chọn mà anh ta phải đưa ra khi đối mặt với một tương lai không chắc chắn.

May mắn thay, hầu hết các quyết định kinh tế của chúng ta không phải là vấn đề sống còn, mà là những quyết định cơ bản mà chúng ta đều phải thực hiện mỗi ngày. Những quyết định này đều có chi phí và lợi ích mà mỗi cá nhân phải cân nhắc, và điều này đúng với mọi người ở bất kỳ đâu trên thế giới, cũng giống như đối với người trên một hòn đảo hoang.

Kinh tế học không bảo chúng ta phải làm gì.

Thay vào đó, kinh tế học giúp chúng ta hiểu được chi phí của các quyết định của mình, giúp chúng ta hiểu cách thức tạo ra giá trị bằng cách đáp ứng những mong muốn của bản thân và mong muốn của người khác, và về những cách mà chúng ta, với tư cách là cá nhân, đều đóng vai trò trong việc đóng góp vào sự thịnh vượng — hay suy vong — của nền văn minh nhân loại.

Câu hỏi:

1. Bạn có nhận thấy rằng những quyết định hàng ngày của mình thực chất là những quyết định kinh tế không?
2. Bạn có thấy việc suy nghĩ về sự đánh đổi khi đưa ra quyết định là hữu ích không?
3. Kinh tế học là về việc làm bạn trở nên giàu có, hay về việc hiểu rõ hơn về thế giới xung quanh bạn?

Các bài báo:

• Economics Is Not Rocket Science — It’s Even More Complicated bởi Gary Galles
• Star Trek Is Wrong, There Will Always Be Scarcity bởi Jonathan Newman

Sách:

• Lessons for the Young Economist by Robert Murphy

Nguồn: “Economics for Beginners.” Mises Institute.

Biên dịch: Phong trào Duy Tân.