Bản tiếng Anh: How to start a startup

Tác giả: Sam Altman

Dịch bởi: Nguyễn Huy Vũ

Chào mừng các bạn đến với khóa học CS183B. Tôi là Sam Altman, Chủ tịch của Y Combinator. Chín năm trước, tôi là sinh viên tại Stanford, rồi tôi bỏ học để bắt đầu một công ty, và sau đó tôi trở thành một nhà đầu tư trong vài năm qua. Y Combinator (YC) đã dạy mọi người cách khởi nghiệp trong suốt chín năm qua. Phần lớn các kiến thức này rất đặc thù cho các công ty khởi nghiệp, nhưng có khoảng 30% kiến thức là có thể áp dụng chung. Vì vậy, chúng tôi nghĩ rằng chúng tôi có thể dạy phần 30% này trong khóa học này. Mặc dù đó chỉ là 30% trong hành trình, nhưng hy vọng nó sẽ vẫn rất hữu ích.

Chúng tôi đã dạy nhiều nội dung của khóa học này tại YC, và tất cả đều được giữ kín. Đây là lần đầu tiên nhiều kiến thức mà chúng tôi dạy sẽ được công khai. Chúng tôi đã mời một số diễn giả khách mời đến để chia sẻ những bài giảng mà họ thường xuyên trình bày tại YC. Tới nay, chúng tôi đã tài trợ cho 725 công ty, vì vậy chúng tôi khá chắc chắn rằng nhiều lời khuyên chúng tôi đưa ra là rất giá trị. Mặc dù chúng tôi chưa thể tài trợ cho tất cả các công ty khởi nghiệp, nhưng hy vọng những lời khuyên này sẽ được chia sẻ rộng rãi.

Tôi chỉ dạy ba khóa học. Nếu tính cả YC, tất cả các diễn giả khách mời đều đã tham gia vào việc xây dựng những công ty có giá trị trên một tỷ đô la. Vì vậy, các lời khuyên này không phải chỉ là lý thuyết, tất cả đều là những người đã thực sự làm được.

Tất cả lời khuyên trong khóa học này đều nhắm đến những người muốn bắt đầu một doanh nghiệp với mục tiêu tăng trưởng nhanh chóng và cuối cùng là xây dựng một công ty rất lớn. Rất nhiều lời khuyên này không áp dụng cho các trường hợp khác, và tôi muốn cảnh báo trước rằng nếu bạn cố gắng áp dụng những điều này vào các công ty lớn hoặc các tổ chức không phải khởi nghiệp, nó sẽ không hiệu quả. Dù vậy, tôi nghĩ vẫn sẽ rất thú vị, vì tôi thực sự tin rằng các công ty khởi nghiệp là tương lai và đáng để hiểu rõ về chúng. Tuy nhiên, các công ty khởi nghiệp rất khác biệt so với các công ty bình thường. Trong suốt khóa học này, tôi sẽ cố gắng đưa ra cái nhìn tổng quan về bốn lĩnh vực mà bạn cần phải xuất sắc để tối đa hóa thành công của mình trong khởi nghiệp. Và trong suốt khóa học, các diễn giả khách mời sẽ đào sâu vào từng lĩnh vực này một cách chi tiết hơn.

Ý tưởng, Sản phẩm, Đội ngũ và Thực thi

Các lĩnh vực cần có: Bạn cần một ý tưởng tuyệt vời, một sản phẩm tuyệt vời, một đội ngũ tuyệt vời và khả năng thực thi tuyệt vời. Những yếu tố này có sự giao thoa với nhau, nhưng tôi sẽ phải nói về từng yếu tố một cách riêng biệt để nó có thể dễ hiểu.

Bạn vẫn có thể thất bại. Kết quả cuối cùng có thể là một công thức như sau: ý tưởng x sản phẩm x thực thi x đội ngũ x may mắn, trong đó may mắn là một con số ngẫu nhiên từ không đến mười nghìn. Thực sự là như vậy. Nhưng nếu bạn làm thật tốt ở bốn yếu tố mà bạn có thể kiểm soát, bạn sẽ có một cơ hội tốt ít nhất là đạt được một mức độ thành công nào đó.

Một trong những điều thú vị về các công ty khởi nghiệp là chúng tạo ra một sân chơi khá công bằng. Dù bạn trẻ và thiếu kinh nghiệm, bạn vẫn có thể làm được. Dù bạn lớn tuổi và giàu kinh nghiệm, bạn cũng có thể làm được. Và một trong những điều tôi đặc biệt thích ở các công ty khởi nghiệp là một số điều tưởng như bất lợi trong các tình huống công việc khác, như việc nghèo và chưa được biết đến, lại thực sự là những tài sản lớn khi bắt đầu một công ty khởi nghiệp.

Trước khi chúng ta bắt đầu vào phần “cách làm”, tôi muốn nói về lý do tại sao bạn nên bắt đầu một công ty khởi nghiệp. Tôi hơi do dự khi dạy khóa học này vì bạn không bao giờ nên bắt đầu một công ty khởi nghiệp chỉ vì mục đích là muốn làm như vậy. Có nhiều cách dễ dàng hơn để trở nên giàu có và bất kỳ ai khi bắt đầu một công ty khởi nghiệp đều nói rằng họ không thể tưởng tượng được nó khó khăn và đau đớn như thế nào. Bạn chỉ nên bắt đầu một công ty khởi nghiệp nếu bạn cảm thấy bị thôi thúc bởi một vấn đề cụ thể và bạn nghĩ rằng việc bắt đầu một công ty là cách tốt nhất để giải quyết nó.

Niềm đam mê cụ thể nên là điều đầu tiên, và khởi nghiệp là điều thứ hai. Thực tế, tất cả các khóa học chúng tôi có tại YC đều theo nguyên tắc này. Vì vậy, trong nửa sau của bài giảng hôm nay, Dustin Moskovitz sẽ tiếp quản và nói về lý do tại sao bạn nên bắt đầu một công ty khởi nghiệp. Chúng tôi rất ngạc nhiên với sự quan tâm mà khóa học này nhận được, vì vậy chúng tôi muốn dành nhiều thời gian để nói về lý do tại sao.

Lĩnh vực đầu tiên trong bốn yếu tố: một ý tưởng tuyệt vời. Gần đây, có xu hướng nói rằng ý tưởng không quan trọng. Thực tế, nó trở thành một điều không mấy “cool” khi dành quá nhiều thời gian suy nghĩ về ý tưởng cho một công ty khởi nghiệp. Bạn chỉ cần bắt đầu, thử nghiệm, xem cái gì có hiệu quả, và không cần nghĩ xem liệu nó có giá trị nếu thành công hay không.

Và các cuộc chuyển hướng (“pivot”) được cho là điều tuyệt vời, càng nhiều chuyển hướng càng tốt. Vì vậy, điều này không hoàn toàn sai, mọi thứ thực sự thay đổi theo những cách mà bạn không thể dự đoán hoàn toàn. Và có một giới hạn cho việc bạn có thể tìm hiểu bao nhiêu trước khi thực sự đưa sản phẩm vào tay người dùng. Và khả năng thực thi tuyệt vời quan trọng gấp ít nhất mười lần và khó khăn gấp một trăm lần so với một ý tưởng tuyệt vời.

Tuy nhiên, quả lắc đã lệch khỏi quỹ đạo. Một ý tưởng kém vẫn là một ý tưởng kém, và trong thế giới hiện nay, sự quá chú trọng vào việc chuyển hướng (pivot) tạo cảm giác rằng nó không thực sự là tối ưu. Thực thi xuất sắc một ý tưởng tồi sẽ không đưa bạn đến đâu. Tất nhiên, vẫn có những ngoại lệ, nhưng hầu hết các công ty vĩ đại bắt đầu với một ý tưởng vĩ đại, chứ không phải là một cuộc chuyển hướng.

Nếu bạn nhìn vào những lần chuyển hướng thành công, chúng hầu như luôn là một sự chuyển hướng đến cái mà chính các nhà sáng lập mong muốn, chứ không phải một ý tưởng ngẫu nhiên. Airbnb ra đời vì Brian Chesky không thể trả nổi tiền thuê nhà, nhưng anh ấy lại có dư không gian. Tuy nhiên, nhìn chung, nếu bạn nhìn vào hồ sơ các lần chuyển hướng, chúng không trở thành những công ty lớn. Chính tôi trước đây cũng từng tin rằng ý tưởng không quan trọng lắm, nhưng bây giờ tôi rất chắc chắn rằng điều đó là sai.

Khái niệm về ý tưởng, như chúng ta đang nói đến, rất rộng. Nó bao gồm quy mô và sự tăng trưởng của thị trường, chiến lược phát triển của công ty, chiến lược phòng thủ, và nhiều yếu tố khác. Khi đánh giá một ý tưởng, bạn cần suy nghĩ kỹ về tất cả những điều này, chứ không chỉ sản phẩm. Nếu ý tưởng đó thành công, bạn sẽ gắn bó với nó trong suốt mười năm, vì vậy, việc dành thời gian để suy nghĩ kỹ về giá trị cốt lõi và khả năng bảo vệ của doanh nghiệp là hoàn toàn xứng đáng. Mặc dù kế hoạch không có giá trị thực tế, nhưng việc lập kế hoạch lại rất quan trọng và hoàn toàn vắng bóng ở hầu hết các công ty khởi nghiệp hiện nay.

Suy nghĩ dài hạn là điều rất hiếm, đặc biệt là trong các công ty khởi nghiệp. Nếu bạn làm được điều này, bạn sẽ có một lợi thế đáng kể. Hãy nhớ rằng ý tưởng của bạn sẽ phát triển và trở nên tham vọng hơn theo thời gian. Bạn không nhất thiết phải có mọi thứ hoàn hảo ngay từ đầu trong hành trình tiến tới “thống trị thế giới”, nhưng bạn thực sự cần một hạt nhân vững chắc để khởi đầu. Bạn cần một điều gì đó có thể phát triển theo những hướng thú vị và đầy tiềm năng.

Khi suy nghĩ về ý tưởng, một sai lầm mà các nhà sáng lập thường mắc phải là không nhận ra rằng bạn cần xây dựng một doanh nghiệp khó sao chép. Đây là một yếu tố quan trọng của một ý tưởng tốt.

Tôi muốn nhấn mạnh lại điều này vì nó rất quan trọng: Ý tưởng phải là điều đầu tiên, và khởi nghiệp phải là điều thứ hai. Hãy đợi cho đến khi bạn có một ý tưởng mà bạn cảm thấy thực sự bị thôi thúc để khám phá. Đây cũng là cách để lựa chọn giữa các ý tưởng. Nếu bạn có vài ý tưởng, hãy làm việc với ý tưởng mà bạn nghĩ về nó nhiều nhất khi không phải suy nghĩ về công việc. Điều mà chúng tôi nghe đi nghe lại từ các nhà sáng lập là họ ước gì họ đã đợi cho đến khi họ có một ý tưởng mà họ thực sự yêu thích.

Một cách khác để nhìn nhận điều này là: Những công ty vĩ đại hầu như luôn luôn có một sứ mệnh rõ ràng. Thật khó để có được mức độ tập trung mà các công ty lớn cần trừ khi công ty đó cảm thấy rằng mình có một sứ mệnh quan trọng. Và thường thì rất khó để có được điều này nếu không có một ý tưởng sáng lập tuyệt vời. 

Một lợi thế liên quan của các ý tưởng mang tính sứ mệnh là bạn sẽ tự mình cống hiến cho chúng. Xây dựng một công ty khởi nghiệp vĩ đại mất nhiều năm, thường là một thập kỷ. Nếu bạn không yêu thích và tin tưởng vào những gì mình đang xây dựng, bạn có thể sẽ bỏ cuộc vào một thời điểm nào đó trên con đường đi. 

Không có cách nào — theo tôi được biết — có thể vượt qua những khó khăn khi xây dựng một công ty khởi nghiệp mà bạn không tin rằng sứ mệnh thực sự rất quan trọng. Rất nhiều nhà sáng lập, đặc biệt là sinh viên, tin rằng công ty khởi nghiệp của họ sẽ chỉ mất hai đến ba năm, sau đó họ sẽ làm những gì họ thực sự đam mê. Điều đó gần như không bao giờ thành công. Những công ty khởi nghiệp tốt thường mất mười năm.

Một lợi thế thứ ba của các công ty có sứ mệnh rõ ràng là người ngoài công ty sẽ sẵn sàng giúp đỡ bạn nhiều hơn. Bạn sẽ nhận được sự hỗ trợ lớn hơn cho một dự án khó khăn và quan trọng, thay vì một dự án sao chép. Khi bắt đầu một công ty khởi nghiệp, việc sáng lập một công ty khó khăn thường dễ dàng hơn một công ty dễ dàng. Đây là một điều trái ngược với suy nghĩ thông thường mà nhiều người phải mất nhiều thời gian để hiểu. Rất khó để nói quá về tầm quan trọng của việc có một sứ mệnh rõ ràng, vì vậy tôi muốn nhắc lại lần cuối: Các công ty sao chép, tức là những công ty chỉ bắt chước ý tưởng có sẵn mà thiếu sự sáng tạo mới mẻ, không thu hút được sự chú ý của người khác và không thể khơi gợi được sự cống hiến cần thiết từ đội ngũ để đạt được thành công.

Paul Graham sẽ nói về cách tìm kiếm ý tưởng khởi nghiệp vào tuần tới. Đây là một vấn đề mà nhiều nhà sáng lập gặp phải, nhưng tôi tin rằng bạn có thể cải thiện khả năng này qua thực hành và chắc chắn đáng để nỗ lực cải thiện.

Phần khó nhất trong việc nghĩ ra ý tưởng tuyệt vời là, những ý tưởng tốt nhất thường trông rất tệ vào lúc ban đầu. Công cụ tìm kiếm thứ 13, mà không có tất cả các tính năng của một cổng thông tin? Hầu hết mọi người nghĩ rằng đó là vô nghĩa. Việc tìm kiếm đã xong rồi, và dù sao thì nó cũng không quan trọng lắm. Cổng thông tin mới là nơi có giá trị. Mạng xã hội thứ mười, chỉ giới hạn cho sinh viên đại học và không có tiền? Cũng tệ. MySpace đã thắng, ai lại muốn sinh viên đại học làm khách hàng? Hay một cách để ngủ nhờ trên ghế sofa của người lạ? Nghe có vẻ tệ từ mọi góc độ.

Tất cả những ý tưởng này đều nghe rất tệ nhưng cuối cùng lại trở thành thành công. Nếu chúng nghe quá hay, sẽ có quá nhiều người làm việc trên chúng. Như Peter Thiel sẽ thảo luận trong lớp học thứ năm, bạn cần một ý tưởng có thể phát triển thành một “độc quyền”. Nhưng bạn không thể có độc quyền ngay lập tức. Bạn phải tìm một thị trường nhỏ nơi bạn có thể chiếm ưu thế và sau đó nhanh chóng mở rộng. Đây là lý do tại sao một số ý tưởng khởi nghiệp tuyệt vời trông rất tệ vào lúc đầu. Điều tốt là nếu bạn có thể nói điều gì đó như: “Hôm nay, chỉ có một nhóm nhỏ người dùng sẽ sử dụng sản phẩm của tôi, nhưng tôi sẽ có tất cả họ, và trong tương lai, gần như mọi người sẽ sử dụng sản phẩm của tôi.”

Một chủ đề quan trọng sẽ xuất hiện nhiều lần là: bạn cần có niềm tin vững chắc vào những gì mình tin tưởng và sẵn sàng bỏ ngoài tai những lời phản đối từ người khác. Điều khó khăn là đây là một ranh giới rất mỏng manh. Một bên là đúng, bên kia là điên rồ. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng nếu bạn nghĩ ra một ý tưởng tuyệt vời, hầu hết mọi người sẽ nghĩ đó là một ý tưởng tồi. Bạn nên cảm thấy vui vì điều đó, vì nó có nghĩa là họ sẽ không cạnh tranh với bạn.

Đó cũng là lý do tại sao việc chia sẻ ý tưởng với người khác không hề nguy hiểm. Những ý tưởng thực sự tốt thường không có vẻ hấp dẫn để người khác muốn sao chép. Bạn muốn có một ý tưởng mà bạn có thể nói: “Tôi biết nghe có vẻ như là một ý tưởng tồi, nhưng đây là lý do cụ thể tại sao nó thực sự là một ý tưởng tuyệt vời.” Bạn muốn mình có vẻ điên rồ, nhưng thực sự bạn phải đúng. Và bạn cần một ý tưởng mà không nhiều người khác đang làm. Và không sao nếu ý tưởng đó không lớn ngay từ đầu.

Một sai lầm phổ biến của các nhà sáng lập, đặc biệt là những người khởi nghiệp lần đầu, là họ nghĩ rằng phiên bản đầu tiên của sản phẩm – phiên bản đầu tiên của ý tưởng – phải có vẻ thật lớn. Nhưng thực tế không phải vậy. Nó cần chiếm lĩnh một thị trường nhỏ và phát triển từ đó. Đó là cách mà hầu hết các công ty vĩ đại bắt đầu. “Không phổ biến nhưng đúng” chính là điều bạn đang tìm kiếm. Bạn cần một ý tưởng nghe có vẻ tồi, nhưng thực sự lại là một ý tưởng hay.

Bạn cũng cần dành thời gian suy nghĩ về cách thị trường sẽ phát triển trong tương lai. Bạn cần một thị trường sẽ lớn mạnh trong 10 năm tới. Hầu hết các nhà đầu tư chỉ tập trung vào quy mô thị trường hiện tại và không nghĩ đến việc thị trường sẽ thay đổi.

Thực tế, tôi cho rằng đây là một trong những sai lầm hệ thống lớn nhất mà các nhà đầu tư mắc phải. Họ chỉ nghĩ đến sự phát triển của công ty khởi nghiệp, mà không suy nghĩ đến sự phát triển của thị trường. Tôi quan tâm nhiều hơn đến tốc độ tăng trưởng của thị trường thay vì quy mô hiện tại của nó, và tôi cũng muốn biết liệu có lý do gì khiến nó không thể tiếp tục phát triển. Bạn nên suy nghĩ về điều này. Tôi thích đầu tư vào một công ty nhắm đến thị trường nhỏ nhưng phát triển nhanh hơn là một thị trường lớn nhưng tăng trưởng chậm.

Một trong những lợi thế lớn của các thị trường này — các thị trường nhỏ nhưng tăng trưởng nhanh — là khách hàng thường rất cần giải pháp và họ sẽ chấp nhận một sản phẩm không hoàn hảo, nhưng đang cải thiện nhanh chóng. Một lợi thế lớn khi là sinh viên — là một trong hai lợi thế lớn nhất — là bạn có thể có trực giác tốt hơn về những thị trường có khả năng phát triển nhanh so với những người lớn tuổi. Một điều khác mà sinh viên thường không hiểu, hoặc phải mất một thời gian để hiểu, là bạn không thể tạo ra một thị trường không tồn tại. Bạn có thể thay đổi mọi thứ trong một công ty khởi nghiệp, nhưng không thể thay đổi thị trường, vì vậy bạn thực sự cần suy nghĩ kỹ — hoặc ít nhất là đảm bảo rằng thị trường bạn nhắm đến sẽ phát triển và tồn tại.

Có nhiều cách để nói về thị trường phù hợp. Ví dụ, “lướt sóng của người khác,” “vào thang máy đang lên,” hay “là một phần của một phong trào,” nhưng tất cả đều có nghĩa là bạn cần một thị trường sẽ phát triển rất nhanh. Nó có thể nhỏ hôm nay, có thể là nhỏ ngay bây giờ, nhưng bạn biết — và những người khác không biết — rằng nó sẽ tăng trưởng nhanh chóng.

Hãy suy nghĩ về những nơi trên thế giới mà điều này đang xảy ra. Bạn cần có một “động lực” như vậy để làm cho công ty khởi nghiệp thành công.

Điều thú vị là hiện nay có lẽ có nhiều động lực như vậy hơn bao giờ hết. Như Marc Andreessen nói, phần mềm đang “nuốt chửng” thế giới. Nó có mặt ở khắp mọi nơi, có rất nhiều ý tưởng tuyệt vời đang tồn tại. Bạn chỉ cần chọn một ý tưởng và tìm một thứ mà bạn thực sự đam mê.

Một phiên bản khác của ý tưởng này, cũng nói lên cùng một điều, là câu hỏi nổi tiếng của Sequoia: Tại sao là bây giờ? Tại sao đây là thời điểm hoàn hảo để thực hiện ý tưởng này và bắt đầu công ty này? Tại sao không thể làm điều đó hai năm trước, và tại sao hai năm nữa sẽ là quá muộn? Với những công ty khởi nghiệp thành công mà chúng tôi đã tham gia, tất cả đều có một ý tưởng tuyệt vời và một câu trả lời tuyệt vời cho câu hỏi này. Nếu bạn không có câu trả lời, bạn nên ít nhất nghi ngờ về ý tưởng đó.

Nhìn chung, tốt nhất là bạn nên xây dựng một sản phẩm mà chính bạn cần. Bạn sẽ hiểu nó rõ hơn nhiều so với việc phải hiểu nó qua việc trò chuyện với khách hàng để xây dựng phiên bản đầu tiên. Nếu bạn không cần nó và đang xây dựng thứ mà người khác cần, hãy nhận thức rằng bạn đang ở một thế bất lợi lớn và hãy làm mọi cách để tiếp cận khách hàng của mình. Cố gắng làm việc trong văn phòng của họ, nếu có thể, và nếu không, hãy trò chuyện với họ nhiều lần trong ngày.

Một điều hơi trái ngược với suy nghĩ thông thường về các ý tưởng khởi nghiệp tốt là chúng hầu như luôn rất dễ giải thích và dễ hiểu. Nếu bạn cần hơn một câu để giải thích những gì mình đang làm, đó gần như luôn là dấu hiệu cho thấy nó quá phức tạp. Nó nên là một tầm nhìn rõ ràng được diễn đạt bằng một số ít từ ngữ. Và những ý tưởng tốt thường rất khác biệt so với các công ty hiện có, [hoặc] theo một cách quan trọng, như Google – một công cụ tìm kiếm hoạt động thật sự hiệu quả mà không cần đến những tính năng phức tạp của các cổng thông tin, hoặc hoàn toàn mới mẻ, như SpaceX. Những công ty sao chép từ những cái đã có, với một sự khác biệt nhỏ hoặc không có gì đặc biệt — ví dụ như X với thiết kế đẹp, hoặc Y dành cho những người thích rượu vang đỏ — thường sẽ thất bại.

Như tôi đã đề cập, một trong những điều tuyệt vời khi là sinh viên là bạn có cái nhìn rất tốt về công nghệ mới. Và việc học cách có những ý tưởng hay sẽ mất thời gian, vì vậy hãy bắt đầu ngay từ bây giờ. Đây là điều mà chúng tôi thường nghe từ mọi người, họ luôn ước gì mình đã làm được nhiều hơn khi còn là sinh viên.

Một điều khác là gặp gỡ những người sáng lập tiềm năng. Bạn không thể tưởng tượng được môi trường tuyệt vời mà bạn đang có ngay bây giờ để gặp gỡ những người có thể trở thành đối tác sáng lập cùng bạn trong tương lai. Một điều chúng tôi luôn nhấn mạnh với sinh viên đại học là: quan trọng hơn bất kỳ ý tưởng khởi nghiệp cụ thể nào chính là việc xây dựng quan hệ với những người có thể trở thành đồng sáng lập trong tương lai.

Vậy, tôi muốn kết thúc phần này của bài nói với một câu nói từ 50 Cent. Đây là khi anh ấy được hỏi về Vitamin Water. Tôi sẽ không đọc câu nói, nó có sẵn trên màn hình, nhưng nội dung nói về tầm quan trọng của việc suy nghĩ về những gì khách hàng muốn, và về nhu cầu của thị trường. 

Hầu hết mọi người không làm điều này — đặc biệt là các sinh viên không làm điều này. Nếu bạn chỉ làm được một việc duy nhất, nếu bạn có thể học cách suy nghĩ về thị trường trước tiên, bạn sẽ có một lợi thế lớn so với hầu hết những người khởi nghiệp. Và đây có lẽ là điều mà chúng tôi thấy sai nhiều nhất trong các hồ sơ ứng tuyển vào Y Combinator, đó là người ta chưa suy nghĩ về thị trường trước tiên, và chưa suy nghĩ về những gì khách hàng muốn.

Vậy, trong phần tiếp theo, tôi sẽ nói về việc xây dựng một sản phẩm tuyệt vời. Và ở đây, một lần nữa, tôi sẽ sử dụng một định nghĩa rất rộng về sản phẩm. Nó bao gồm hỗ trợ khách hàng, nội dung bạn viết để giải thích sản phẩm, và bất kỳ yếu tố nào liên quan đến sự tương tác của khách hàng với những gì bạn đã xây dựng cho họ.

Để xây dựng một công ty thật sự vĩ đại, bạn phải biến một ý tưởng tuyệt vời thành một sản phẩm tuyệt vời. Đây là điều rất khó, nhưng cực kỳ quan trọng, và may mắn là nó cũng khá thú vị. Mặc dù các sản phẩm tuyệt vời luôn là những sản phẩm mới mẻ đối với thế giới, và thật khó để đưa ra lời khuyên về những gì bạn nên xây dựng, nhưng có đủ những điểm chung để chúng tôi có thể đưa ra rất nhiều lời khuyên về cách xây dựng nó.

Một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của người sáng lập là đảm bảo rằng công ty xây dựng được một sản phẩm tuyệt vời. Cho đến khi bạn xây dựng được một sản phẩm tuyệt vời, không có gì khác quan trọng. Khi các nhà sáng lập khởi nghiệp thành công kể lại câu chuyện về những ngày đầu của họ, gần như lúc nào cũng là ngồi trước máy tính làm việc với sản phẩm của họ, hoặc trò chuyện với khách hàng. Họ hầu như chỉ làm những việc đó, và bạn nên rất hoài nghi nếu cách phân bổ thời gian của bạn khác biệt quá nhiều. Những vấn đề khác mà các sáng lập viên thường phải giải quyết, như huy động vốn, nhận được nhiều báo chí hơn, tuyển dụng, phát triển kinh doanh, v.v… sẽ dễ dàng hơn rất nhiều khi bạn có một sản phẩm tuyệt vời. Điều quan trọng là phải chăm sóc điều này trước tiên. Bước đầu tiên là xây dựng một thứ mà người dùng yêu thích. Tại YC, chúng tôi khuyên các nhà sáng lập làm việc với sản phẩm của họ, trò chuyện với người dùng, tập thể dục, ăn uống và ngủ đủ giấc, và rất ít những việc khác. Tất cả những việc tôi vừa nói—PR, hội thảo, tuyển dụng cố vấn, hợp tác kinh doanh—bạn nên bỏ qua tất cả những thứ đó, chỉ cần tập trung vào việc xây dựng sản phẩm và làm nó càng tốt càng tốt bằng cách trò chuyện với người dùng.

Công việc của bạn là xây dựng một thứ mà người dùng yêu thích. Rất ít công ty trở nên siêu thành công mà không làm được điều này trước tiên. Nhiều startup trông rất tốt “trên giấy” vẫn thất bại, bởi vì họ chỉ tạo ra những sản phẩm mà người dùng thích, chứ không phải những sản phẩm mà người dùng thực sự cần hoặc không thể sống thiếu. Tạo ra thứ mà người ta muốn, nhưng chỉ ở mức độ vừa phải, là cách tuyệt vời để thất bại mà không hiểu tại sao bạn lại thất bại. Vì vậy, đây là hai nhiệm vụ bạn cần làm.

Một điều mà chúng tôi hay nói tại YC là tốt hơn là xây dựng một thứ mà một nhóm nhỏ người dùng yêu thích, thay vì xây dựng một thứ mà nhiều người dùng chỉ thích. Tất nhiên, điều lý tưởng nhất là xây dựng một thứ mà một nhóm nhỏ người dùng yêu thích, nhưng cơ hội để làm điều đó ở phiên bản đầu tiên là rất hiếm và thường không có sẵn cho các công ty khởi nghiệp. Vì vậy, trên thực tế, bạn sẽ kết thúc bằng việc lựa chọn “màu xám của quả cam” — tức là một phương án nằm ở vùng mờ, không rõ ràng, không hoàn toàn thuộc về bất kỳ cực nào. 

Bạn tạo ra một thứ mà nhiều người dùng thích một chút, hoặc một thứ mà một nhóm nhỏ người dùng yêu thích rất nhiều. Đây là một lời khuyên rất quan trọng. Hãy xây dựng một thứ mà một nhóm nhỏ người dùng yêu thích. Nó dễ dàng hơn rất nhiều để mở rộng từ một thứ mà một nhóm nhỏ người yêu thích thành thứ mà nhiều người yêu thích, hơn là từ thứ mà nhiều người thích thành thứ mà nhiều người yêu thích. Nếu bạn làm đúng điều này, bạn có thể làm sai rất nhiều thứ khác. Nếu bạn không làm đúng điều này, bạn có thể làm mọi thứ khác đúng, nhưng vẫn có thể thất bại. Vì vậy, khi bắt đầu công ty khởi nghiệp, đây là điều duy nhất bạn cần quan tâm cho đến khi nó hoạt động.

[Khán giả]: Bạn có thể lặp lại phần này không?

Trong một công ty khởi nghiệp, bạn sẽ phải đưa ra lựa chọn. Điều lý tưởng nhất là xây dựng một sản phẩm mà rất nhiều người thực sự yêu thích. Tuy nhiên, trong thực tế, bạn thường không thể làm được điều đó, vì nếu có cơ hội như vậy, Google hoặc Facebook sẽ làm trước bạn. Vậy có một giới hạn về những gì bạn có thể xây dựng, theo dạng “diện tích dưới đường cong” đó. Bạn có thể xây dựng một thứ mà nhiều người dùng thích một chút, hoặc một thứ mà một nhóm nhỏ người dùng yêu thích rất nhiều. Tức là tổng mức độ yêu thích là như nhau, chỉ khác ở cách phân phối. Và có một “định lý bảo toàn” về lượng hạnh phúc bạn có thể tạo ra trong thế giới này, với sản phẩm đầu tiên của một công ty khởi nghiệp.

Vì vậy, các công ty khởi nghiệp luôn gặp khó khăn trong việc quyết định chọn con đường nào trong hai lựa chọn đó. Và chúng có vẻ như ngang nhau, đúng không? Bởi vì diện tích dưới đường cong là như nhau. Nhưng chúng tôi đã thấy điều này rất nhiều lần, và thực tế là chúng không như vậy. Và dễ dàng mở rộng hơn rất nhiều khi bạn có một thứ mà một số người yêu thích, bạn có thể phát triển nó thành thứ mà nhiều người khác yêu thích. Nhưng nếu bạn bắt đầu với sự thờ ơ, hoặc sự nhiệt huyết yếu ớt, và cố gắng mở rộng từ đó, bạn sẽ không bao giờ đạt được mức độ yêu thích của đông đảo người dùng. Vì vậy, lời khuyên là: hãy tìm một nhóm nhỏ người dùng, và khiến họ yêu thích những gì bạn đang làm.

Một cách để biết liệu bạn có đang đi đúng hướng hay không là bạn sẽ thấy sự phát triển thông qua việc truyền miệng. Nếu bạn tạo ra một thứ mà mọi người yêu thích, họ sẽ kể cho bạn bè của họ. Điều này áp dụng cho cả sản phẩm tiêu dùng lẫn sản phẩm doanh nghiệp. Khi người ta thực sự yêu thích một thứ gì đó, họ sẽ kể cho bạn bè và bạn sẽ thấy sự phát triển tự nhiên.

Nếu bạn thấy mình đang nói rằng không sao cả khi công ty bạn không phát triển—vì có một đối tác lớn nào đó sẽ cứu bạn hoặc một điều gì đó tương tự—đó gần như luôn là dấu hiệu của vấn đề thực sự. Bán hàng và marketing rất quan trọng, và chúng tôi sẽ có hai buổi học về chúng sau này. Nhưng sản phẩm tuyệt vời chính là bí quyết để tăng trưởng lâu dài. Bạn cần làm cho sản phẩm đó thật tốt trước khi làm bất cứ điều gì khác. Trì hoãn việc tạo ra một sản phẩm xuất sắc không làm cho nó dễ dàng hơn. Nếu bạn cố gắng xây dựng một “cỗ máy tăng trưởng” trước khi có sản phẩm mà một số người thực sự yêu thích, bạn gần như chắc chắn sẽ lãng phí thời gian. Những công ty đột phá gần như luôn có một sản phẩm tuyệt vời, và sự phát triển của họ đến từ việc truyền miệng. Về lâu dài, sản phẩm tuyệt vời sẽ chiến thắng. Đừng lo lắng về việc đối thủ của bạn gọi vốn nhiều, hay những gì họ có thể làm trong tương lai. Họ có thể không giỏi lắm đâu. Rất ít công ty khởi nghiệp thất bại vì cạnh tranh. Hầu hết thất bại vì chính họ không tạo ra được sản phẩm mà người dùng yêu thích, họ dành thời gian vào những thứ khác. Vì vậy, hãy lo lắng về điều này hơn bất kỳ điều gì khác.

Một lời khuyên khác để tạo ra thứ mà người dùng yêu thích là: bắt đầu với một cái gì đó đơn giản. Việc tạo ra một sản phẩm tuyệt vời sẽ dễ dàng hơn rất nhiều nếu bạn bắt đầu với một thứ đơn giản. Dù kế hoạch dài hạn của bạn có phức tạp đến đâu, và hy vọng là như vậy, bạn luôn có thể bắt đầu với một phần nhỏ hơn của vấn đề mà bạn nghĩ là nhỏ nhất. Việc xây dựng một sản phẩm tuyệt vời là rất khó, vì vậy bạn nên bắt đầu với càng ít yếu tố càng tốt. Hãy nghĩ về những công ty thành công thực sự, và những gì họ bắt đầu với. Hãy nghĩ về những sản phẩm mà bạn thực sự yêu thích. Chúng thường rất đơn giản để sử dụng, đặc biệt là để bắt đầu sử dụng. Phiên bản đầu tiên của Facebook gần như là một ví dụ hài hước về sự đơn giản. Phiên bản đầu tiên của Google chỉ là một trang web với một ô nhập và hai nút, nhưng nó trả về kết quả tốt nhất, và đó là lý do tại sao người dùng yêu thích nó. iPhone dễ sử dụng hơn nhiều so với bất kỳ chiếc điện thoại thông minh nào trước đó, và đó là chiếc điện thoại đầu tiên mà người dùng thực sự yêu thích.

Một lý do khác khiến sự đơn giản tốt là vì nó buộc bạn phải làm một việc thật sự xuất sắc, và bạn cần phải làm tốt việc đó để tạo ra một thứ mà mọi người yêu thích.

Từ “fanatical” (cuồng nhiệt) xuất hiện đi xuất hiện lại khi bạn nghe các nhà sáng lập thành công nói về cách họ suy nghĩ về sản phẩm của mình. Các nhà sáng lập thường nói về việc họ cuồng nhiệt trong cách quan tâm đến chất lượng của những chi tiết nhỏ. Cuồng nhiệt trong việc chọn lọc nội dung mô tả sản phẩm sao cho chính xác. Và cuồng nhiệt trong cách họ nghĩ về dịch vụ khách hàng. Thực tế, một điều mà chúng tôi thấy có mối tương quan với thành công trong các công ty YC là những nhà sáng lập kết nối Pagerduty với hệ thống ticketing của họ, để ngay cả khi người dùng gửi email vào giữa đêm khi nhà sáng lập đang ngủ, họ vẫn nhận được phản hồi trong vòng một giờ. Các công ty thực sự làm điều này trong giai đoạn đầu. Các nhà sáng lập cảm thấy nỗi đau thể xác khi sản phẩm không tốt và họ muốn thức dậy để sửa chữa nó. Họ không phát hành sản phẩm tồi, và nếu có, họ sẽ sửa chữa nó rất nhanh chóng. Và chắc chắn cần một mức độ cuồng nhiệt nhất định để tạo ra những sản phẩm tuyệt vời.

Bạn cần một số người dùng để hỗ trợ chu trình phản hồi, nhưng cách tốt nhất để có được họ là theo phương pháp thủ công — bạn nên trực tiếp tuyển họ bằng tay. Đừng làm những việc như mua quảng cáo Google trong những ngày đầu để có người dùng ban đầu. Bạn không cần nhiều người, chỉ cần một vài người có thể cung cấp phản hồi mỗi ngày và cuối cùng yêu thích sản phẩm của bạn. Vì vậy, thay vì cố gắng thu hút họ qua Google Adwords, chỉ cần tìm một vài người trên thế giới mà bạn nghĩ sẽ là người dùng tốt. Hãy tuyển dụng họ bằng tay.

Ben Silbermann, khi mọi người nghĩ rằng Pinterest chỉ là một trò đùa, đã tuyển dụng người dùng đầu tiên của Pinterest bằng cách trò chuyện với người lạ trong các quán cà phê. Anh thực sự làm vậy, anh chỉ đi quanh Palo Alto và nói “Bạn có thể sử dụng sản phẩm của tôi được không?” Anh cũng thường chạy quanh cửa hàng Apple ở Palo Alto, nhanh chóng đặt trang Pinterest làm trang chủ trên tất cả các trình duyệt, trước khi họ phát hiện và đuổi anh ra. Và khi mọi người bước vào, họ sẽ thấy “Ồ, cái này là gì vậy?”. Đây là một ví dụ quan trọng về việc thực hiện những công việc ban đầu mà chưa thể mở rộng quy mô. Nếu bạn chưa đọc bài luận của Paul Graham về chủ đề này, bạn chắc chắn nên làm vậy.

Vậy nên, hãy thu hút người dùng một cách thủ công và nhớ rằng mục tiêu là làm cho một nhóm nhỏ người dùng yêu thích sản phẩm của bạn. Hiểu rõ nhóm đó một cách tỉ mỉ, đến gần họ hơn. Lắng nghe họ và bạn gần như luôn luôn sẽ phát hiện ra rằng họ rất sẵn lòng cung cấp phản hồi cho bạn. Ngay cả khi bạn đang xây dựng sản phẩm cho chính mình, hãy lắng nghe người dùng bên ngoài, họ sẽ chỉ cho bạn cách tạo ra một sản phẩm mà họ sẵn sàng trả tiền. Làm bất cứ điều gì bạn cần để khiến họ yêu thích sản phẩm của bạn, và khiến họ hiểu bạn đang làm gì. Bởi vì họ cũng sẽ là những người ủng hộ giúp bạn có được người dùng tiếp theo.

Bạn muốn xây dựng một cơ chế trong công ty để chuyển đổi phản hồi từ người dùng thành các quyết định về sản phẩm. Sau đó, đưa sản phẩm đó trở lại trước mắt người dùng và lặp lại. Hỏi họ những điều họ thích và không thích, và quan sát cách họ sử dụng sản phẩm. Hỏi họ những gì họ sẽ trả tiền cho. Hỏi họ liệu họ có thực sự buồn nếu công ty của bạn biến mất không. Hỏi họ điều gì sẽ khiến họ giới thiệu sản phẩm của bạn cho bạn bè, và hỏi họ liệu họ đã giới thiệu nó cho ai chưa.

Bạn nên làm cho chu trình phản hồi này càng chặt chẽ càng tốt. Nếu sản phẩm của bạn cải thiện 10% mỗi tuần, thì sự tiến bộ này sẽ cộng dồn rất nhanh. Một trong những lợi thế của các công ty khởi nghiệp phần mềm là bạn có thể rút ngắn chu trình phản hồi đến mức tối thiểu. Chu trình này có thể được đo bằng giờ, và các công ty xuất sắc thường có chu trình phản hồi chặt chẽ nhất. Bạn nên cố gắng duy trì điều này suốt cả chặng đường phát triển của công ty, nhưng đặc biệt quan trọng trong giai đoạn đầu.

Tin tốt là tất cả những điều này đều có thể thực hiện được. Nó khó khăn, đòi hỏi rất nhiều nỗ lực, nhưng không có phép màu nào cả. Ít nhất thì kế hoạch này cũng khá rõ ràng, và cuối cùng bạn sẽ đạt được một sản phẩm xuất sắc.

Các nhà sáng lập xuất sắc không để bất kỳ ai ở giữa họ và người dùng của mình. Các nhà sáng lập của những công ty này làm những công việc như bán hàng và hỗ trợ khách hàng ngay từ những ngày đầu. Điều quan trọng là phải khắc sâu chu trình này vào văn hóa công ty. Thực tế, một vấn đề cụ thể mà chúng tôi thường thấy ở các công ty khởi nghiệp Stanford, vì lý do nào đó, là các sinh viên cố gắng tuyển dụng nhân viên bán hàng và hỗ trợ khách hàng ngay lập tức, nhưng bạn phải tự làm những việc này, đó là cách duy nhất.

Bạn thực sự cần sử dụng các chỉ số để giữ cho mình trung thực trong việc này. Thật sự đúng là công ty sẽ xây dựng những gì mà CEO quyết định đo lường. Nếu bạn đang xây dựng một dịch vụ internet, đừng để ý đến những chỉ số như tổng số đăng ký — đừng nói về chúng, đừng để bất kỳ ai trong công ty nói về chúng — mà hãy nhìn vào sự tăng trưởng, người dùng hoạt động, mức độ hoạt động, tỷ lệ giữ chân người dùng theo nhóm, doanh thu, điểm net promoter score, những thứ thực sự quan trọng. Và sau đó, hãy trung thực một cách tàn nhẫn nếu các chỉ số đó không đi theo hướng đúng. Các công ty khởi nghiệp sống nhờ sự tăng trưởng, đó là chỉ số của một sản phẩm tuyệt vời.

Vậy là chúng ta đã hoàn thành phần tổng quan về việc xây dựng một sản phẩm tuyệt vời. Tôi muốn nhấn mạnh lại rằng nếu bạn không làm tốt phần này, thì mọi thứ khác mà chúng ta thảo luận trong lớp cũng sẽ không quan trọng. Bạn có thể bỏ qua tất cả những thứ khác trong lớp cho đến khi sản phẩm của bạn hoạt động tốt. Mặt tích cực là, đây là một trong những phần thú vị nhất khi xây dựng một công ty khởi nghiệp.

Vậy tôi sẽ dừng lại ở đây, chúng ta sẽ tiếp tục phần còn lại vào thứ Năm, và bây giờ Dustin sẽ nói về lý do vì sao bạn nên bắt đầu một công ty khởi nghiệp. Cảm ơn các bạn đã đến, Dustin.

Vì Sao Nên Khởi Nghiệp

Sam đã đề nghị tôi trình bày về lý do vì sao bạn nên bắt đầu một công ty khởi nghiệp. Có rất nhiều động cơ phổ biến mà tôi thường nghe từ những người muốn khởi nghiệp. Việc hiểu rõ động cơ của riêng bạn là điều rất quan trọng, bởi một số lý do chỉ phù hợp trong những bối cảnh nhất định, và một số khác thậm chí có thể khiến bạn đi lệch hướng. Bạn có thể đã bị ảnh hưởng bởi cách Hollywood hay báo chí thường lãng mạn hóa tinh thần doanh nhân. Vì vậy, tôi muốn chỉ ra một số ngộ nhận thường gặp, để các bạn có thể đưa ra quyết định một cách sáng suốt. Sau đó, tôi sẽ trình bày lý do mà tôi cho rằng là thuyết phục nhất để bắt đầu một công ty khởi nghiệp — một lý do có liên hệ mật thiết với những gì Sam vừa đề cập. Tuy nhiên, điều đáng ngạc nhiên là nó không phải là lý do phổ biến nhất. Thông thường, mọi người có một trong những lý do khác, hoặc đơn giản chỉ muốn lập công ty vì… muốn lập công ty.

Có bốn lý do phổ biến nhất, có thể liệt kê như sau: khởi nghiệp trông có vẻ hào nhoáng; bạn được làm “ông chủ”; bạn có sự linh hoạt, đặc biệt là về thời gian; và bạn có cơ hội tạo ra tác động lớn hơn cũng như kiếm được nhiều tiền hơn so với khi gia nhập một công ty đã ở giai đoạn phát triển muộn.

Có lẽ các bạn đã quen thuộc với hiện tượng này. Khi tôi viết bài trên Medium — bài mà nhiều người trong số các bạn đã đọc cách đây một năm — tôi cảm thấy câu chuyện trên truyền thông đã trở nên mất cân bằng: tinh thần khởi nghiệp bị tô vẽ quá mức. Bộ phim The Social Network ra mắt, dù có đề cập nhiều khía cạnh tiêu cực của việc làm doanh nhân, nhưng vẫn chủ yếu vẽ nên một bức tranh hào nhoáng: nhiều buổi tiệc tùng, những khoảnh khắc “loé sáng” hết lần này đến lần khác — khiến việc khởi nghiệp trông như một điều thật sự tuyệt vời và thời thượng.

Tôi cho rằng thực tế của việc khởi nghiệp hoàn toàn không hào nhoáng như những mô tả quen thuộc. Công việc này có nhiều mặt trái, và quan trọng hơn, phần lớn thời gian của bạn sẽ bị cuốn vào những nhiệm vụ đòi hỏi sự tập trung và nỗ lực bền bỉ. Như Sam đã đề cập, phần lớn công việc của một nhà khởi nghiệp chỉ xoay quanh bàn làm việc: trả lời email hỗ trợ khách hàng, xử lý bán hàng, và giải quyết những vấn đề kỹ thuật phức tạp. Vì vậy, điều tối quan trọng là bạn phải dấn thân với một nhận thức rõ ràng và tỉnh táo về những gì đang chờ đợi.

Khởi nghiệp cũng đi kèm áp lực nặng nề. Chủ đề này gần đây được thảo luận rộng rãi trên báo chí; chỉ tuần trước, The Economist đăng bài viết “Entrepreneurs Anonymous”, mô tả hình ảnh một nhà sáng lập trốn dưới gầm bàn vì kiệt sức và trầm cảm. Đây là một thực tế không thể né tránh. Thẳng thắn mà nói, nếu bạn quyết định bắt đầu một công ty, đó sẽ là một hành trình vô cùng gian nan.

Vì Sao Áp Lực Lại Lớn Đến Vậy?

Có một vài lý do. Trước hết, bạn phải gánh vác rất nhiều trách nhiệm. Ở bất kỳ nghề nghiệp nào, con người đều có nỗi sợ thất bại — đó là một yếu tố tâm lý phổ quát. Nhưng khi bạn là một doanh nhân, nỗi sợ thất bại không chỉ dành cho bản thân mà còn cho tất cả những người đã quyết định đi theo bạn. Điều đó gây áp lực rất lớn. Trong một số trường hợp, mọi người thực sự phụ thuộc vào bạn để duy trì sinh kế của họ; ngay cả khi điều đó không hoàn toàn đúng theo nghĩa đen, họ đã chọn dành những năm tháng tốt nhất của cuộc đời để đồng hành cùng bạn. Như vậy, bạn còn phải chịu trách nhiệm đối với chi phí cơ hội từ thời gian họ bỏ ra.

Bạn cũng luôn trong trạng thái “trực chiến.” Nếu có chuyện gì quan trọng xảy ra — có thể không phải lúc 3 giờ sáng, nhưng một số startup thì đúng là như vậy — bạn sẽ phải giải quyết nó. Và đó là điều không thể tránh khỏi: không quan trọng bạn đang đi nghỉ hay cuối tuần, bạn phải luôn ở trạng thái tinh thần sẵn sàng ứng phó. Một dạng áp lực đặc thù khác là việc gọi vốn.

Trong The Social Network có một cảnh cho thấy chúng tôi vừa tiệc tùng vừa làm việc — ai đó đang xịt champagne tung tóe — bộ phim dành khá nhiều thời lượng để mô tả những cảnh như vậy. Mark không có trong cảnh đó; còn một điều nữa là họ dành hầu hết thời gian để khắc họa cậu ấy như một kẻ kiêu ngạo.

Đây mới là hình ảnh thực tế từ Palo Alto: Mark dành phần lớn thời gian ngồi ở bàn làm việc, cúi xuống và tập trung. Đúng là đôi khi Mark cư xử hơi khó chịu, nhưng theo kiểu đáng yêu, hài hước, chứ không phải kiểu lạnh lùng hay tàn nhẫn như trong phim. Tấm ảnh này thể hiện rõ ý định của cậu ấy: tập trung làm việc, không giao du.

Rồi đến cảnh phim mô tả khoảnh khắc “loé sáng” — gần như bước ra từ A Beautiful Mind — họ gần như sao chép cảnh đó. Điện ảnh thích mô tả những khoảnh khắc ấy và nhảy cóc giữa các cảnh, với những buổi tiệc chen giữa. Nhưng thực tế, chúng tôi chỉ ngồi ở chiếc bàn đó suốt ngày. Nếu bạn so sánh bức ảnh này, Mark ngồi đúng tư thế cũ nhưng mặc trang phục khác — chắc chắn là ngày khác. Đó mới là thực tế. Và bài viết của The Economist tôi vừa nhắc đến ở phần trước mô tả rất rõ điều này.

Một dạng áp lực khác là sự chú ý không mong muốn từ truyền thông. Một phần của cái gọi là “hào nhoáng” là đôi lúc bạn nhận được sự ca ngợi từ báo chí — thật dễ chịu khi lên trang bìa Time và trở thành “Nhân vật của Năm.” Nhưng có lẽ bớt dễ chịu hơn khi xuất hiện trên bìa People cùng ảnh cưới của bạn. Tuỳ người mà cảm nhận khác nhau; riêng tôi thì rất ghét điều đó. Và khi Valleywag phân tích bài nói chuyện của bạn rồi công kích bạn, thì không ai muốn như vậy. Không một ai cả.

Điều mà tôi gần như chưa bao giờ nghe ai nhắc đến là mức độ ràng buộc của người sáng lập. Nếu bạn làm ở một startup và công việc quá căng thẳng, hoặc công ty gặp khó khăn, hoặc bạn thấy chán nản, bạn có thể nghỉ việc. Thực tế là bạn gần như cam kết gắn bó mười năm nếu công ty phát triển tốt, và khoảng năm năm nếu công ty không tốt. Thường bạn mất ba năm để nhận ra công ty không đi đúng hướng, và nếu may mắn tìm được nơi “hạ cánh mềm,” bạn sẽ trải qua thêm hai năm ở công ty mua lại. Rời đi trước thời điểm đó không chỉ gây hại cho tài chính cá nhân bạn mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ nhân viên. Nếu bạn may mắn và ý tưởng startup của bạn thật sự tệ, bạn sẽ thất bại nhanh. Nhưng hầu hết trường hợp không diễn ra như vậy.

Tôi phải nói rằng, tôi đã trải qua rất nhiều áp lực tương tự trong cuộc đời mình, đặc biệt trong những năm đầu tại Facebook. Tôi trở nên rất thiếu lành mạnh: không tập thể dục, căng thẳng kéo dài, và thậm chí bị đau lưng liên tục gần như sáu tháng một lần khi tôi mới 21–22 tuổi — điều đó thật sự không bình thường. Vì vậy, nếu bạn khởi nghiệp, hãy nhận thức rõ rằng bạn sẽ phải đối mặt với những điều này. Việc quản lý chúng thực sự là một trong những trách nhiệm cốt lõi của bạn. Ben Horowitz thường nói rằng vai trò số một của CEO là quản lý tâm lý của chính mình — và điều đó hoàn toàn đúng. Hãy chắc chắn rằng bạn thực sự làm điều này.

Một lý do khác — nhất là khi bạn từng làm việc ở công ty khác — là bạn bắt đầu hình thành câu chuyện kiểu như: “Những người điều hành công ty này thật ngu ngốc, họ đưa ra những quyết định vô lý và tốn thời gian vào những việc ngớ ngẩn. Tôi sẽ tự lập công ty và làm tốt hơn. Tôi sẽ đặt ra mọi quy tắc.”

Nghe thì hợp lý. Nghe rất thuyết phục. Và nếu bạn đã đọc bài viết của tôi trên Medium, có lẽ bạn biết điều gì sắp được nhắc đến. Tôi sẽ dành vài giây để các bạn đọc đoạn trích sau:

Mọi người thường hình dung rằng khi trở thành CEO của một công ty do chính mình sáng lập, họ sẽ ở trên đỉnh kim tự tháp quyền lực. Một số người được thúc đẩy bởi viễn cảnh đó, nhưng thực tế hoàn toàn không như vậy.

Thực tế là: tất cả những người khác mới chính là “cấp trên” của bạn — toàn bộ nhân viên, khách hàng, đối tác, người dùng và cả truyền thông đều là “sếp” của bạn. Tôi chưa bao giờ có nhiều “cấp trên” và phải chịu trách nhiệm trước nhiều người như hiện nay.

Cuộc sống của phần lớn CEO thực chất là phải báo cáo và giải trình với mọi người xung quanh; ít nhất đó là cảm nhận của tôi và của hầu hết CEO mà tôi quen biết. Nếu bạn muốn thực thi quyền lực và áp đặt uy quyền lên người khác, hãy gia nhập quân đội hoặc bước vào chính trị. Đừng trở thành một doanh nhân.

— Phil Libin

Điều này thực sự khiến tôi đồng cảm sâu sắc. Một điều cần nhấn mạnh là thực tế của những quyết định này rất phức tạp. Những người mà bạn từng nghĩ là “ngu ngốc” thật ra có lẽ không hề ngu ngốc; họ chỉ đang đối mặt với những quyết định vô cùng khó khăn, trong bối cảnh có nhiều áp lực kéo họ theo những hướng khác nhau.

Vì vậy, phần lớn thời gian và năng lượng của tôi với tư cách CEO là để xử lý những vấn đề mà người khác mang đến, những ưu tiên mà người khác tạo ra — và thường chúng xuất hiện dưới dạng một mâu thuẫn. Mọi người muốn tiến về các hướng khác nhau, hoặc khách hàng muốn những điều khác nhau. Tôi có thể có quan điểm riêng về từng việc, nhưng “trò chơi” thực sự mà tôi đang phải chơi là: tôi nên làm ai thất vọng ít nhất, và làm thế nào để điều hướng tất cả những tình huống nan giải này.

Ngay cả trong từng ngày làm việc, tôi có thể bước vào văn phòng sáng thứ Hai với hàng loạt kế hoạch lớn để cải thiện công ty. Nhưng nếu một nhân sự quan trọng đang đe doạ nghỉ việc, thì điều đó lập tức trở thành ưu tiên số một. Đó sẽ là điều tôi phải dành thời gian cho nó.

Một “phiên bản con” của ý tưởng “bạn là ông chủ” là việc bạn có sự linh hoạt — kiểm soát hoàn toàn thời gian biểu của mình. Đây là một viễn cảnh rất hấp dẫn. Nhưng thực tế như sau:

Nếu bạn định trở thành một doanh nhân, thực ra bạn sẽ có một chút linh hoạt về thời gian — nói một cách thành thật.
Bạn sẽ có thể làm việc bất kỳ 24 giờ nào trong ngày mà bạn muốn!

— Phil Libin

Điều này cũng hoàn toàn đúng với trải nghiệm của tôi. Một vài lý do giải thích cho thực tế này là: bạn luôn trong trạng thái “trực chiến.” Có thể bạn không định làm việc mọi giờ trong ngày, nhưng bạn cũng không kiểm soát được giờ nào mình sẽ phải làm việc.

Bạn là hình mẫu của cả công ty, và điều này vô cùng quan trọng. Khi bạn là nhân viên, bạn có thể có những tuần làm việc tốt và những tuần làm việc tệ; có tuần bạn cảm thấy kiệt sức và muốn nghỉ vài ngày. Nhưng nếu bạn là doanh nhân, điều đó lại rất tệ. Đội ngũ của bạn sẽ quan sát và phản chiếu lại năng lượng mà bạn mang đến. Nếu bạn giảm tốc, họ cũng sẽ giảm tốc theo.

Bạn cũng gần như luôn làm việc. Nếu bạn thật sự đam mê một ý tưởng, nó sẽ kéo bạn vào nó. Nếu bạn làm việc với các nhà đầu tư giỏi, đối tác giỏi, họ sẽ làm việc cực kỳ chăm chỉ — và họ cũng mong bạn làm việc cực kỳ chăm chỉ.

Một số công ty thích kể câu chuyện về việc “vừa hưởng thụ vừa làm chủ”: bạn có thể có tuần làm việc 4 ngày, hoặc nếu bạn là Tim Ferriss thì có thể làm việc 12 giờ mỗi tuần. Đây là một ý tưởng rất hấp dẫn, và nó có hiệu quả trong một trường hợp: nếu bạn muốn điều hành một doanh nghiệp rất nhỏ, nhắm vào các thị trường ngách; khi đó bạn là một doanh nhân kinh doanh nhỏ — điều này có thể hợp lý. Nhưng khi công ty vượt qua quy mô 2 hoặc 3 người, bạn thực sự phải nâng cấp mức độ cam kết và làm việc toàn thời gian.

Bạn sẽ kiếm được nhiều tiền hơn và tạo ra nhiều tác động hơn

Đây là lý do lớn nhất — và cũng là điều tôi nghe nhiều nhất, đặc biệt từ các ứng viên nộp vào Asana. Họ thường nói với tôi: “Tôi thực sự muốn làm ở một công ty nhỏ hơn hoặc tự lập công ty riêng, vì khi đó tôi sẽ có một phần lớn hơn trong chiếc bánh, có ảnh hưởng lớn hơn đến thành công của công ty, và tôi sẽ có nhiều cổ phần hơn nên thu nhập cũng sẽ cao hơn.” Vậy hãy xem khi nào điều này thực sự đúng.

Tôi sẽ giải thích các bảng dưới đây. Chúng hơi phức tạp, nhưng hãy tập trung trước vào bảng bên trái. Bảng này mô tả Dropbox và Facebook: giá trị hiện tại của họ, và bạn có thể kiếm được bao nhiêu nếu là nhân viên thứ 100 gia nhập công ty. Đặc biệt, nếu bạn là kỹ sư tương đối giàu kinh nghiệm — khoảng 5 năm trong ngành — thì khả năng cao bạn sẽ nhận được gói cổ phần khoảng 10 basis points (0,1%).

Nếu bạn vào Dropbox vài năm trước, khoản tăng giá trị mà bạn đã “khóa” được vào thời điểm này là khoảng 10 triệu USD, và còn nhiều dư địa tăng trưởng nữa. Nếu bạn vào Facebook chỉ sau vài năm hoạt động, bạn đã kiếm được khoảng 200 triệu USD — một con số khổng lồ. Thậm chí nếu bạn chỉ là nhân viên thứ 1000 — tức gia nhập năm 2009 — bạn vẫn có thể kiếm 20 triệu USD. Đó là những con số rất lớn, và đây chính là “chuẩn tham chiếu” khi bạn suy nghĩ về việc bạn có thể kiếm được bao nhiêu với tư cách một doanh nhân.

Chuyển sang bảng bên phải, đây là hai công ty giả định mà bạn có thể thành lập.

Lấy ví dụ “Uber dành cho dịch vụ trông thú cưng” — một ý tưởng khá ổn. Nếu bạn phù hợp với thị trường này, bạn có cơ hội xây dựng một công ty trị giá 100 triệu USD, và phần sở hữu của bạn có thể khoảng 10%. Con số này dao động rất nhiều — có nhà sáng lập giữ nhiều hơn, có người giữ ít hơn — nhưng sau nhiều vòng pha loãng và mở rộng quỹ cổ phần cho nhân viên, thì mức 10% là rất điển hình. Nếu bạn có nhiều hơn, tôi khuyên bạn đọc bài của Sam về phân bổ cổ phần giữa nhà sáng lập và nhân viên — có thể bạn đang giữ quá nhiều.

Về cơ bản, nếu bạn cực kỳ tự tin rằng mình có thể xây dựng một công ty trị giá 100 triệu USD — một mục tiêu rất lớn — và cần nhấn mạnh rằng bạn nên tự tin vào điều này nhiều hơn việc bạn dự phóng Facebook năm 2009 hay Dropbox năm 2014, thì khi đó việc lập công ty mới là hợp lý. Nếu bạn có một ý tưởng 100 triệu USD và bạn tin chắc mình có thể thực thi, hãy cân nhắc nghiêm túc.

Nếu bạn nghĩ mình là đúng người để xây dựng “Uber cho du hành vũ trụ” — đó là một ý tưởng cực lớn, trị giá 2 tỷ USD — bạn sẽ có tỷ suất sinh lợi rất tốt. Bạn chắc chắn nên làm điều đó. Giá trị này được tính chỉ sau 4 năm, và một ý tưởng như vậy rất có triển vọng. Nếu bạn đang nghĩ về việc xây dựng công ty như vậy, có lẽ bạn không cần ngồi trong lớp học này nữa — hãy đi xây công ty ngay lập tức.

Vậy tại sao lại gắn liền phần thưởng tài chính với “tác động”? Tôi thực sự tin rằng phần thưởng tài chính có tương quan rất mạnh với mức độ tác động mà bạn tạo ra cho thế giới. Nếu bạn không tin điều này, hãy cùng đi qua một vài ví dụ cụ thể — tạm thời không bàn đến cổ phần.

Gia nhập một công ty ở giai đoạn muộn có thể tạo ra tác động rất lớn vì bạn được hưởng lợi từ “hiệu ứng khuếch đại.” Những công ty như Facebook hay Google đã sở hữu hàng tỷ người dùng, hệ thống hạ tầng mạnh mẽ và các công nghệ độc quyền mà bạn có thể khai thác ngay lập tức. Điều này cũng đúng với nhiều nền tảng mới như AWS hay các nhà cung cấp dịch vụ công nghệ hiện nay. Bên cạnh đó, bạn làm việc trong một đội ngũ giàu kinh nghiệm, giúp ý tưởng của bạn được triển khai và mở rộng hiệu quả hơn.

Có nhiều ví dụ cụ thể cho thấy điều này. Bret Taylor gia nhập Google khi công ty đã có khoảng 1.500 nhân viên, nhưng ông lại là người sáng tạo nên Google Maps – một sản phẩm được sử dụng bởi hàng trăm triệu người trên toàn thế giới. Ông không cần phải thành lập công ty riêng để tạo ra tầm ảnh hưởng như vậy.

Một ví dụ khác là Justin Rosenstein, đồng sáng lập của tôi. Khi còn làm quản lý sản phẩm tại Google, anh đã xây dựng mẫu thử của tính năng chat tích hợp trong Gmail – điều vốn được xem là khó khả thi vào thời điểm đó. Ngày nay, đây là công cụ mà rất nhiều người sử dụng hàng ngày.

Sau đó, Justin chuyển sang Facebook khi công ty có khoảng 250 nhân viên. Tại đây, anh dẫn dắt một dự án hackathon và cùng đồng nghiệp tạo ra nút “Like” – một trong những biểu tượng phổ biến nhất trên Internet. Sáng kiến này chỉ có thể thành công nhờ vào quy mô và hệ sinh thái người dùng khổng lồ của Facebook; nếu xây dựng nó như một công ty độc lập, khả năng thất bại gần như chắc chắn.

Những ví dụ này cho thấy rằng khi cân nhắc khởi nghiệp hay gia nhập một tổ chức, điều quan trọng là phải xem xét bối cảnh: môi trường nào thực sự cho phép bạn biến ý tưởng thành hiện thực và tạo ra tác động lớn nhất.

Vậy lý do tốt nhất để khởi nghiệp là gì?

Sam đã đề cập trước đó: bạn không thể không làm điều đó. Bạn quá đam mê ý tưởng, bạn là người phù hợp nhất để thực hiện nó, và bạn cảm thấy mình buộc phải biến nó thành hiện thực.

Cụm “không thể không làm” có hai ý.

Thứ nhất, bạn đam mê đến mức chắc chắn sẽ làm, bất kể khó khăn. Sự đam mê này rất quan trọng: nó giúp bạn vượt qua những giai đoạn khắc nghiệt của hành trình khởi nghiệp, và cũng giúp bạn tuyển dụng hiệu quả. Ứng viên có thể nhận ra khi một người sáng lập thiếu nhiệt huyết, và họ có nhiều lựa chọn khác với những người thật sự có đam mê. Ngay cả tiềm thức của chính bạn cũng sẽ cản trở nếu bạn không thật sự tin vào điều mình đang làm.

Ý thứ hai: thế giới cần bạn làm điều đó. Đây là dấu hiệu cho thấy ý tưởng có giá trị, có khả năng cải thiện thế giới. Nếu ý tưởng không đáp ứng được nhu cầu thực, hãy dành thời gian cho những vấn đề quan trọng hơn — có thể là một ý tưởng khác, hoặc một dự án lớn tại một công ty hiện hữu.

Ngoài ra, bạn phải là người phù hợp để giải quyết vấn đề đó. Nếu không, có thể bạn đang lãng phí thời gian; hoặc tệ hơn, bạn cạnh tranh với những người phù hợp hơn, dẫn đến một kết quả kém tối ưu cho xã hội.

Liên hệ với trải nghiệm của tôi tại Asana: trước khi thành lập công ty, Justin và tôi đều không có ý định trở thành doanh nhân. Chúng tôi làm việc tại Facebook, và ban ngày xử lý công việc chính, còn ban đêm tiếp tục xây dựng một công cụ quản lý tác vụ nội bộ — đơn giản vì chúng tôi quá tâm huyết và thấy rõ giá trị của nó. Đến một lúc, chúng tôi buộc phải tự hỏi: Điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta không khởi nghiệp? Chúng tôi thấy công cụ này mang lại tác động lớn, tin rằng thế giới cần nó, và cũng chắc chắn rằng không ai khác sẽ xây dựng phiên bản mà chúng tôi cho là tối ưu nhất.

Cảm giác lúc đó là: ý tưởng như tự đẩy mình ra khỏi cơ thể chúng tôi để bước vào thế giới. Và đó chính là cảm giác bạn nên tìm kiếm khi bắt đầu khởi nghiệp — dấu hiệu cho thấy bạn đã tìm thấy ý tưởng đúng.

Xin dừng tại đây. Cảm ơn mọi người.