Bản tiếng Anh: Economic Freedom and Interventionism

Tác giả: Ludwig von Mises

Biên tập bởi: Bettina Bien Greaves

Dịch giả: Nguyễn Huy Vũ

LỜI NÓI ĐẦU

Khi Giáo sư Ludwig von Mises qua đời vào năm 1973, ông đã được bạn bè, đồng nghiệp và học trò thương tiếc. Dù số lượng người ngưỡng mộ ông không nhiều, nhưng họ đã công nhận ông là một trí thức vĩ đại và là người phát ngôn hàng đầu của trường phái kinh tế Áo với lý thuyết giá trị chủ quan, lợi ích biên. Tuy nhiên, phần lớn thế giới đã ít chú ý đến sự ra đi của ông.

Trong suốt cuộc đời dài của mình, Mises đã làm công việc của mình một cách âm thầm — nghiên cứu, viết lách và giảng dạy. Ông kiên trì, mặc dù những ý tưởng của ông dường như ít có tác động vào thời điểm đó. Theo thời gian, số lượng và chất lượng các đóng góp của ông trở nên to lớn. Để giúp độc giả hiểu được tầm quan trọng của công trình của ông, dưới đây là danh sách một số cuốn sách lớn của ông cùng năm xuất bản lần đầu: The Theory of Money and Credit (1912) (Lý thuyết Về Tiền Tệ Và Tín Dụng), Nation, State and Economy (Quốc Gia, Nhà Nước, và Kinh Tế) (1919), Socialism (Xã Hội Chủ Nghĩa) (1922), Liberalism (Tự Do Chủ Nghĩa) (1927), Monetary Stabilization and Cyclical Policy (Ổn Định Tiền Tệ và Chính Sách Chủ Kỳ) (1928), Epistemological Problems of Economics (Vấn Đề Triết Học Nhận Thức Trong Kinh Tế Học) (1933), Bureaucracy (Quan Liêu)(1944), Omnipotent Government (Chính Phủ Tối Cao)(1944), Human Action (Hành Động Con Người)(1949), The Anti-capitalistic Mentality (Tâm Lý Chống Chủ Nghĩa Tư Bản)(1956), Theory and History (Lý Thuyết và Lịch Sử)(1957), và The Ultimate Foundation of Economic Science (Nền Tảng Tối Cao Của Khoa Học Kinh Tế)(1962).

Kể từ khi Ludwig von Mises qua đời vào năm 1973, những đóng góp của ông ngày càng nhận được sự công nhận rộng rãi hơn. Nhiều bài viết về ông đã được công bố, và những ý tưởng của ông cùng với các học trò của ông đang được nghiên cứu và thảo luận ngày càng nhiều. Các tổ chức mới đã được thành lập để nghiên cứu các giáo lý của ông một cách nghiêm túc. Sự quan tâm trong việc nghiên cứu các tác phẩm của Mises đang gia tăng, không chỉ ở bán cầu này mà còn rõ rệt ở Đông Âu và Liên Xô (cũ).

Những thay đổi đáng kể đang diễn ra trong bối cảnh tư tưởng hiện nay. Các học thuyết chủ yếu của những đối thủ lớn nhất của Mises—Karl Marx và John Maynard Keynes—đã dần bị vạch trần và mất đi uy tín. Tên tuổi của họ không còn được trích dẫn như những chuẩn mực học thuật. Những lý thuyết tập thể của họ không còn được coi là “chân lý” như trước đây trong suy nghĩ của công chúng. Thái độ của người dân đối với chính phủ cũng đã có sự thay đổi đáng kể. Nhiều người cảm thấy chính phủ ngày càng tham nhũng và lãng phí, đồng thời bắt đầu nghi ngờ về khả năng hiệu quả của nó. Yêu cầu sự can thiệp của chính phủ không còn được ưa chuộng như trước nữa. Tuy vậy, người dân vẫn chưa hoàn toàn tin tưởng vào các thị trường tự do và cạnh tranh công bằng. Chính vì vậy, những ý tưởng then chốt của Marx và Keynes vẫn tồn tại trong dòng tư tưởng chính thống và tiếp tục được phản ánh trong nhiều chính sách và pháp luật hiện hành.

Về những ý tưởng của Marx, đa số người dân vẫn cho rằng một mức độ điều tiết và kiểm soát của chính phủ là cần thiết để bảo vệ hệ thống tư bản và ngăn chặn sự “bóc lột” của các doanh nhân lớn đối với người lao động và người tiêu dùng. Mặc dù ít người nhắc đến thuế tài sản tịch thu như thời kỳ hoàng kim của “nhà nước phúc lợi”, nhưng chủ nghĩa bình đẳng Marx vẫn tiếp tục thể hiện qua các chương trình như thuế lũy tiến, nhà ở công cộng, cứu trợ, phúc lợi, và trợ cấp cho sinh viên, người thất nghiệp và người cao tuổi.

Về các học thuyết của Keynes, phần lớn người dân vẫn cho rằng chính phủ, thông qua Cục Dự trữ Liên bang (Federal Reserve, hay Fed), nên sử dụng chính sách tiền tệ để bảo đảm thịnh vượng kinh tế và duy trì việc làm. Mặc dù những biện pháp như tài trợ thâm hụt và kích thích kinh tế không còn được ủng hộ công khai như trong thời kỳ New Deal, Fair Deal hay Great Society, nhưng khi nguồn thu thuế không đủ chi trả chi phí nhà nước, các chính phủ vẫn phải dựa vào tài trợ thâm hụt, lạm phát và mở rộng tín dụng. Cục Dự trữ Liên bang, theo quan điểm Keynes, tiếp tục duy trì chính sách mở rộng tiền tệ. Lãi suất cao vẫn bị xem là cản trở kinh doanh, trong khi giới lãnh đạo ngân hàng và doanh nhân ưa chuộng “tiền rẻ,” tức nguồn vốn với lãi suất thấp nhân tạo nhằm kích thích hoạt động kinh tế. Ít người nhận ra rằng lãi suất thị trường không bị can thiệp vẫn giữ vai trò quan trọng trong cân bằng kinh tế. Như vậy, mặc dù sự ngưỡng mộ trực tiếp đối với Keynes đã suy giảm, nhưng các nguyên tắc về tài trợ thâm hụt và điều chỉnh tiền tệ của ông vẫn tồn tại, dẫn đến sự giảm giá trị của đồng đô la Mỹ—mặc dù nhờ sự thận trọng tương đối của “Fed,” mức giảm này vẫn thấp hơn nhiều so với các đồng tiền quốc gia của những ngân hàng trung ương có chính sách mở rộng mạnh hơn.

Kể từ khi Mises qua đời, những biến động quan trọng đã diễn ra trong lĩnh vực quốc tế. Liên Xô không còn là mối đe dọa đối với hòa bình toàn cầu như trong những năm đầu sau Thế chiến thứ Hai, khi các bài viết này được viết. Sự phổ biến và ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản đã giảm sút đáng kể. Đồng thời, xu hướng đổ lỗi rằng sự nghèo đói của các quốc gia thuộc “Thế giới thứ Ba” là do sự thành công của các quốc gia công nghiệp hóa cũng đã phần nào giảm bớt. Ngày nay, cả trong nước lẫn quốc tế, ngày càng có nhiều người thừa nhận giá trị của nền kinh tế tự do, tinh thần khởi nghiệp và các lực lượng thị trường điều tiết cung cầu.

Tuy nhiên, phần lớn người dân vẫn còn e ngại đối với việc áp dụng hoàn toàn nguyên lý tự do kinh tế laissez-faire. Họ chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền sở hữu tài sản tư nhân một cách thuần túy, không bị can thiệp. Họ không sẵn sàng giao phó việc xác định lương, giá cả và lãi suất cho thị trường. Họ bác bỏ ngay lập tức bất kỳ ý tưởng nào về việc áp dụng bản vị vàng (gold standard). Một mặt, họ yêu cầu chính phủ điều chỉnh các doanh nghiệp để ngăn ngừa tình trạng bóc lột người lao động và sản xuất hàng hóa kém chất lượng, nguy hiểm, có thể gây hại cho người tiêu dùng. Mặt khác, họ lại muốn dành cho một số doanh nghiệp sự bảo vệ đặc biệt, để tránh tình trạng doanh nghiệp thất bại, buộc người lao động phải đối mặt với thất nghiệp. Hơn nữa, nhiều người vẫn muốn chính phủ thực hiện những chương trình mà họ không sẵn lòng chi trả qua thuế, những chương trình chỉ có thể được tài trợ bằng cách in tiền hoặc mở rộng tín dụng. Họ vẫn giữ quan điểm duy ý thức, nếu không nói là mang tư tưởng của chủ nghĩa Marx và Keynes.

Những bài viết trong bộ sưu tập này được viết vào thời điểm chủ nghĩa Cộng sản, Chủ nghĩa Tiến bộ, và sức mạnh của các công đoàn lao động là những vấn đề quốc gia quan trọng. Mặc dù những mối đe dọa này không còn là mối nguy cấp bách như trước, nhưng chúng vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến các chính sách của chính phủ liên quan đến chi tiêu, đặc quyền, lạm phát, mở rộng tín dụng, thất nghiệp và mức lương.

Một chủ đề xuyên suốt trong các tác phẩm của Mises là con người hành động dựa trên những ý tưởng. Hôm nay là sản phẩm của những ý tưởng trong quá khứ, và những ý tưởng của ngày hôm nay sẽ tạo ra tương lai. Quan niệm rằng chính phủ có quyền lực để chữa lành hầu hết các vấn đề xã hội đã cho phép chính phủ lớn thống trị trên toàn thế giới. Để đảo ngược xu hướng này, để tạo ra một thế giới với các thị trường tự do, để thay đổi các chính phủ, và để bãi bỏ các chương trình của chính phủ, các ý tưởng mà con người nắm giữ cần phải được thay đổi. Chính phủ nên giữ vai trò cơ bản của mình là bảo vệ người dân khỏi những kẻ vi phạm quyền sống và quyền sở hữu của họ. Các cơ chế kiểm tra và cân bằng của thị trường, cùng với sự cạnh tranh tự do và mở, sẽ bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, giảm thiểu những thiệt hại mà ngành công nghiệp tư nhân có thể gây ra, và giữ mức độ thất nghiệp ở mức tối thiểu.

Con người cần phải học cách tôn trọng và bảo vệ quyền sở hữu tài sản cá nhân. Họ phải nhận thức rằng các nhà doanh nghiệp cần được tự do đưa ra quyết định của riêng mình và sau đó phải chịu trách nhiệm về những lợi ích hoặc hậu quả từ những quyết định đó. Họ phải yêu cầu chính phủ không can thiệp vào các giao dịch tự nguyện giữa các cá nhân. Họ không được để cho ranh giới giữa chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa can thiệp mờ nhạt. Như Mises đã chỉ ra, chính phủ lớn là một mối đe dọa lớn hơn nhiều đối với con người so với những sai lầm và hành vi sai trái của các doanh nghiệp lớn.

“Không có gì quan trọng hơn ngày nay,” Mises đã viết vào năm 1957, “khi mà phải làm sáng tỏ cho công luận về sự khác biệt cơ bản giữa chủ nghĩa tự do chân chính, ủng hộ nền kinh tế thị trường tự do, và các đảng phái can thiệp, những người đang thúc đẩy sự can thiệp của chính phủ vào giá cả, lương bổng, lãi suất, lợi nhuận và đầu tư, thuế đánh cướp, thuế quan và các biện pháp bảo vệ khác, chi tiêu chính phủ khổng lồ, và cuối cùng là lạm phát.” Đây chính là mục tiêu mà Mises đã dành cả cuộc đời để theo đuổi. Và đây cũng là lý do Mises đã viết những bài viết trong cuốn sách này.

***

Nếu những đóng góp của một tác giả xứng đáng được bảo tồn, các tác phẩm của ông cần được xuất bản và lưu trữ trong các thư viện. Các ấn phẩm tiếng Anh của những tác phẩm lớn của Mises hiện vẫn còn in và có sẵn trên thị trường. Dù rằng một số bài viết của ông đã được tập hợp trong các tuyển tập, nhiều tác phẩm ngắn của ông, vốn đã xuất hiện trong các ấn phẩm tạm thời, báo chí hay những tạp chí ít được biết đến, vẫn hầu như không thể được tiếp cận. Mục đích của tuyển tập này là cứu vãn những bài viết ấy khỏi sự quên lãng, đồng thời làm cho chúng có sẵn cho các thế hệ sinh viên tương lai. Còn rất nhiều bài viết khác vẫn cần được phục hồi, bao gồm những bài đã được đăng trên các ấn phẩm châu Âu, vốn không có sẵn trong nhiều thư viện tại Mỹ. Những tác phẩm này cần được dịch, xuất bản dưới dạng sách và bảo tồn trong các thư viện, nơi sinh viên có thể tham khảo và các thế hệ học giả sau này sẽ dễ dàng tìm thấy chúng.

Bettina Bien Greaves

Tháng 3 1990