Tác giả: Sheila A. Smith

Nguồn: Sheila A. Smith, “Prime Minister Takaichi Sanae Takes Charge,” CFR, 21/10/2025.

Biên dịch: Phong trào Duy Tân. 

Quốc hội Nhật Bản đã bầu bà Takaichi Sanae, lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do (Liberal Democratic Party – LDP), giữ chức vụ cao nhất của quốc gia.

Ngày 21 tháng 10 năm 2025 đánh dấu một cột mốc lịch sử đối với Nhật Bản. Quốc hội Nhật Bản đã bầu bà Takaichi Sanae, lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do (Liberal Democratic Party – LDP), vào chức vụ cao nhất của quốc gia. Là nữ thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản, bà Takaichi mang đến một hình ảnh mới mẻ cho đất nước vốn lâu nay vẫn gặp nhiều khó khăn trong vấn đề bình đẳng giới, đặc biệt là trong lĩnh vực chính trị. Tuy nhiên, trên cương vị người đứng đầu chính phủ, bà Takaichi sẽ phải đối mặt với một chương trình nghị sự phức tạp. Đến cuối tuần tới, bà dự kiến sẽ gặp gỡ các nhà lãnh đạo của Hoa Kỳ, Trung Quốc, Hàn Quốc và một số quốc gia khác trong khuôn khổ các hội nghị đa phương khu vực châu Á.

Tuy nhiên, thách thức lớn hơn có thể vẫn nằm ở việc điều hành chính trị trong nước. Bà Takaichi đang lãnh đạo một đảng vốn đã suy giảm nghiêm trọng về mức độ tín nhiệm, trong khi các đảng trẻ hơn đang nổi lên, đặt ra thách thức thực sự đối với quan niệm rằng chỉ có LDP mới có thể đưa ra những ý tưởng khả thi cho việc quản trị đất nước. Những thất bại nặng nề trong cả hai cuộc bầu cử Hạ viện và Thượng viện trong năm vừa qua đã buộc LDP phải thành lập chính phủ thiểu số. Việc duy trì một liên minh lâu năm với Đảng Công Minh (Komeitō) đã giúp đỡ LDP duy trì quyền lực, song liên minh này đã tan rã khi Chủ tịch Komeitō, ông Saitō Tetsuo, không đạt được thỏa thuận với bà Takaichi về việc giới hạn nguồn tài trợ từ doanh nghiệp cho các đảng chính trị.

Bà Takaichi đã công khai xin lỗi về việc để mất liên minh với Komeitō, đồng thời nhanh chóng xúc tiến việc thành lập một liên minh mới với Đảng Duy Tân Nhật Bản (Ishin no Kai). Liên minh này đã bảo đảm sự ủng hộ cần thiết cho nỗ lực của bà trong việc trở thành thủ tướng. Tuy nhiên, bản tuyên bố liên minh được công bố vào ngày thứ Hai cho thấy vẫn còn nhiều việc phải làm để làm rõ các mục tiêu chung. Những lãnh đạo Đảng Ishin, ông Fujita Fumitake và Thống đốc Osaka Yoshimura Hirofumi, cho biết trong cuộc họp với các thành viên vào ngày Chủ nhật rằng họ sẽ “chờ xem” cách LDP thực hiện những cam kết của mình. Bà Takaichi sẽ cần phải điều hành mối quan hệ mới này một cách khéo léo để duy trì sự hợp tác với đối tác chính trị mới.

Trong nội bộ đảng của mình, thủ tướng mới của Nhật Bản cũng sẽ phải xây dựng lại các mối quan hệ. Ba trong số bốn đối thủ cạnh tranh chức lãnh đạo LDP đã được bổ nhiệm vào nội các mới của bà. Người còn lại, ông Kobayashi Takayuki, đã trở thành người đứng đầu Hội đồng Nghiên cứu Chính sách của LDP, một cơ quan có ảnh hưởng lớn. Tuy nhiên, vấn đề lớn hơn liên quan đến bản sắc của đảng có thể sẽ cần thời gian để giải quyết. Một loạt các vụ bê bối liên quan đến tiền bạc trong chính trị (seji to kane), sự khác biệt ngày càng lớn về các ưu tiên chính sách, và những mâu thuẫn cá nhân dai dẳng vẫn là những vấn đề làm rối loạn đảng bảo thủ. Yêu cầu về các quy tắc mới trong việc gây quỹ cho các đảng chính trị không chỉ đến từ các đảng đối lập mà còn từ chính trong nội bộ đảng của bà.

Những thách thức kinh tế chắc chắn sẽ nằm ở vị trí ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự của bà, do mối quan ngại về chi phí sinh hoạt mà các cử tri Nhật Bản đã bày tỏ, nhưng trong nội bộ LDP hiện chưa có sự đồng thuận về cách thức tài trợ cho các biện pháp hỗ trợ ngắn hạn đối với các hộ gia đình, đồng thời xây dựng một chiến lược tăng trưởng dài hạn. Khi LDP nắm quyền từ đa số lập pháp, dù là tự mình hay trong liên minh với Komeitō, những khác biệt này có thể được giải quyết nội bộ. Tuy nhiên, giờ đây bà Takaichi sẽ phải xây dựng các thỏa thuận với các đảng đối lập để thông qua ngân sách chính phủ và ban hành các sáng kiến chính sách mới, đồng thời duy trì sự nhất quán trong đảng của mình và giữa các đối tác trong liên minh mới.

Thủ tướng mới của Nhật Bản cũng sẽ phải đối mặt với một loạt các vấn đề ngoại giao quan trọng. Bà dự kiến sẽ chào đón Tổng thống Donald J. Trump đến Tokyo vào cuối tuần này, một cơ hội thuận lợi cho một thủ tướng mới. Tuy nhiên, chính những sở thích chính sách của bà sẽ là yếu tố quyết định giúp đảm bảo một cuộc gặp gỡ tích cực. Bà Takaichi đã cam kết nâng cao năng lực quốc phòng của Nhật Bản và là tác giả của tài liệu chính sách của Đảng Dân chủ Tự do (LDP) đề xuất quyết định của Nhật Bản tăng chi tiêu quốc phòng lên 2% GDP. Bà tỏ ra lạc quan về liên minh Nhật-Mỹ và đã nhấn mạnh sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử lãnh đạo đảng rằng bà sẽ tiếp tục phát triển các thỏa thuận hợp tác an ninh ba bên với Hàn Quốc, Úc và Philippines. Bà Takaichi và Tổng thống Trump có thể sẽ tìm thấy điểm chung trong quan điểm cứng rắn đối với Trung Quốc.

Kỹ năng ngoại giao của bà Takaichi sẽ được thử thách tại Seoul khi bà dự kiến gặp gỡ các nhà lãnh đạo của hai quốc gia láng giềng quan trọng, Trung Quốc và Hàn Quốc. Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã tuyên bố rằng Trung Quốc hy vọng “Nhật Bản tôn trọng các cam kết chính trị của mình đối với những vấn đề quan trọng như lịch sử và vấn đề Đài Loan.” Bà Takaichi từ lâu đã là một người ủng hộ mạnh mẽ mối quan hệ giữa Nhật Bản và Đài Loan. Tổng thống Lai Ching-te của Đài Loan cũng đã gửi lời chúc mừng bà Takaichi nhân dịp bà được đề cử làm thủ tướng.

Tổng thống Lee Jae-myung, chủ nhà của cuộc họp APEC, đã gửi lời chúc mừng bà Takaichi về chiến thắng của bà và bày tỏ hy vọng rằng bà sẽ tiếp tục chính sách ngoại giao “shuttle” (ngoại giao luân phiên), vốn đã mang lại hiệu quả trong việc thu hẹp khoảng cách giữa Nhật Bản và Hàn Quốc gần đây. Trong quá khứ, bà Takaichi đã chỉ trích các yêu sách của Hàn Quốc đối với Nhật Bản liên quan đến những di sản chiến tranh chưa được giải quyết.

Bà Takaichi Sanae đã dành hơn ba mươi năm trong các chức vụ được bầu để trở thành nhà lãnh đạo của Nhật Bản. Bà đã nhiều lần đảm nhiệm các vị trí trong nội các Nhật Bản, nổi bật nhất là chức Bộ trưởng Bộ An ninh Kinh tế. Bà được biết đến với sự am hiểu chính sách, phong cách thẳng thắn và sự kiên định trong việc duy trì các giá trị bảo thủ truyền thống. Bà không sinh ra trong môi trường chính trị; thay vào đó, bà đã tự mình vượt qua mê cung của những cuộc cạnh tranh trong đảng bảo thủ, vốn chủ yếu do nam giới chi phối. Bà coi Margaret Thatcher là hình mẫu và Abe Shinzō là người thầy của mình.

Là thủ tướng Nhật Bản, bà sẽ phải đối mặt với một loạt các thách thức chính trị và chiến lược mà ít ai có thể ao ước. Bà sẽ phải lãnh đạo từ vị thế thiểu số, củng cố một liên minh mới, và chuẩn bị cho việc đảng của bà có thể giành lại sự ủng hộ trong kỳ bầu cử sắp tới. Bà Takaichi sẽ cần giúp người dân Nhật Bản cảm thấy an toàn về mặt kinh tế trong khi tiến hành tái cấu trúc tài chính quốc gia. Ở nước ngoài, bà sẽ cần hợp tác với Tổng thống Trump để duy trì sự ổn định của liên minh quan trọng Nhật-Mỹ, ngay cả khi trật tự khu vực và toàn cầu đang đối mặt với nhiều thách thức. Hơn nữa, bà sẽ phải đối phó với một trục thách thức mới đối với lợi ích của Nhật Bản trên toàn cầu: sự phối hợp chiến lược giữa Trung Quốc, Nga và Triều Tiên.

Đây không phải là một công việc dành cho những người yếu lòng, bất kể giới tính.