Trong thế giới cổ đại, các vị vua thường dựa vào một nhóm cố vấn đặc biệt thuộc giới tăng lữ để củng cố quyền lực đối với thần dân của mình. Những giáo sĩ triều đình này sẽ thông báo với công chúng rằng quốc vương của họ được thần linh soi dẫn, và các hành động của họ được hướng dẫn bởi sự tiên liệu siêu nhiên.
Trong thế giới ngày nay, ít nhà cầm quyền nào tuyên bố một lý do tôn giáo cho các kế hoạch lớn của họ — tuy nhiên, quyền lực của các hội đồng cố vấn chuyên gia và những nhà tiên tri vẫn tồn tại. Thay vì đặt tại các thánh đường tôn giáo, những người được gọi là “chuyên gia chính sách” lại cung cấp lớp vỏ trí thức cho các chính phủ vốn đang tìm cách gia tăng quyền lực để kiểm soát xã hội.
Khi làm như vậy, họ đã phơi bày chuyện nhiều người được cho là “chuyên gia” chính sách — bao gồm cả những “nhà kinh tế” nổi tiếng — thực ra không “suy nghĩ như một nhà kinh tế.”
Ví dụ, các nhà kinh tế thường giải thích về tất cả những điều tốt đẹp có thể xảy ra nếu chính phủ có thể chi tiền cho một chương trình cụ thể hoặc tạo ra một công cụ chính sách mới. Họ có thể tổng hợp dữ liệu không đầy đủ, thêm một số giả định, và sau đó đưa ra một dự báo phù hợp một cách thuận tiện với chương trình nghị sự của họ.
Đôi khi, các dự báo này sai, và thường dựa trên những giả định phi thực tế về thế giới. Chẳng hạn, các nhà kinh tế không bao giờ có thể dự đoán chính xác giá cả thực trong các thị trường tương lai, vì nhu cầu và mong muốn của công chúng có thể thay đổi. Họ cũng không thể lường trước được những đổi mới, thảm họa, hoặc những thay đổi lớn trong hành vi con người.
Không một chuyên gia nào có thể dự đoán tương lai.
Điều này không có nghĩa là việc dự báo là vô giá trị. Các doanh nghiệp, nhà đầu tư, người đánh bạc, và những người khác có thể sử dụng kiến thức của họ trong một lĩnh vực hoặc ngành cụ thể để đưa ra dự đoán về các sự kiện với độ chính xác cao hơn người khác. Giống như một doanh nhân, nếu họ đúng, họ sẽ thu lợi. Nếu họ sai, họ sẽ chịu lỗ.
Nguy hiểm nằm ở chỗ dự báo quá tự tin lại được kết hợp với quyền lực nhà nước.
Ví dụ, trước năm 2008, Cục Dự trữ Liên bang (Fed) đã nhiều lần phủ nhận sự tồn tại của bong bóng bất động sản hình thành từ chính sách lãi suất thấp của họ, dẫn đến đầu tư sai lầm trong lĩnh vực nhà ở. Khi các thất bại của Fed tạo ra một cuộc khủng hoảng tài chính, kết quả là ngân hàng trung ương tự trao cho mình nhiều quyền lực hơn để “sửa chữa” vấn đề. Các chuyên gia của ngân hàng trung ương luôn sai lầm trong các dự đoán về tăng trưởng kinh tế hoặc lãi suất trong tương lai. Và cũng luôn như vậy, họ tự trao cho mình nhiều ảnh hưởng hơn đối với thị trường vốn toàn cầu.
Vấn đề không chỉ dừng lại ở các ngân hàng trung ương.
Năm 2021, nhiều chính phủ quyết định đóng cửa nền kinh tế dựa trên các dự báo về vi-rút corona, nhưng các dự báo này lại sai lệch nghiêm trọng. Nhiều doanh nghiệp đã phá sản và cuộc sống của nhiều người bị hủy hoại vì những dự đoán sai lầm của các chuyên gia.
Thậm chí kinh khủng hơn, các chính phủ đã tham gia vào các chương trình dựa trên các dự báo sai lầm về tài nguyên — như việc đánh giá thấp nguồn cung thực phẩm toàn cầu, dẫn đến lo ngại về tình trạng bùng nổ dân số. Hệ quả là các chương trình triệt sản cưỡng bức, chính sách một con, và các chính sách phản nhân loại khác.
Các dự báo đã sai, và vô số người đã mất mạng vì điều đó.
Xã hội là một hệ thống phức tạp. Số lượng các yếu tố không chắc chắn là không thể cô lập, điều này khiến cho việc dự đoán tương lai với sự chắc chắn là bất khả thi. Điều này đặc biệt đúng đối với các hệ thống phức tạp như nền kinh tế, y tế công cộng, và khí hậu toàn cầu.
Kinh tế học đúng đắn dạy chúng ta cách hiểu rõ hơn về thế giới như nó vốn có, tầm quan trọng của việc trao quyền sở hữu cho cá nhân, và hậu quả của việc lạm dụng quyền lực nhà nước.
Nó không trao cho chúng ta khả năng dự đoán tương lai.
Không có công thức toán học hay mô hình phức tạp nào có thể thay thế việc nghiên cứu đúng đắn về hành động của con người.
–
Nguồn: Economics for Beginners, Mises.
Biên dịch: Phong trào Duy Tân.