Phần 5. Sinh vật từ Đảo Jekyll
Cuộc chiến về một ngân hàng trung ương là vấn đề có từ thời kỳ đầu của nước Mỹ.
Những người theo chủ nghĩa Liên bang, do Alexander Hamilton lãnh đạo, muốn chính phủ mới của Mỹ giống với Đế quốc Anh—với một Ngân hàng Anh của riêng họ. Họ bị phản đối bởi những người theo chủ nghĩa Cộng hòa Jefferson, những người hiểu rằng ngân hàng trung ương là một tổ chức tham nhũng nguy hiểm, và chỉ mang lại lợi ích cho một nhóm thiểu số có quan hệ chính trị.
Cả hai bên đều có những chiến thắng và thất bại, dẫn đến việc thành lập Ngân hàng Đầu tiên của Hoa Kỳ dưới thời Washington, nhưng sau đó bị phe Jefferson giải thể vào năm 1811. Ngân hàng Thứ hai của Hoa Kỳ được thành lập vào năm 1815, và sau đó bị Andrew Jackson kết thúc vào năm 1836.
Tuy nhiên, còn lâu đời hơn bất kỳ ngân hàng trung ương nào của Mỹ chính là đồng đô la—vốn bắt đầu là một đồng bạc Tây Ban Nha được sử dụng rộng rãi trong các thuộc địa. Trong Chiến tranh Cách mạng, Mỹ đã thử nghiệm tiền giấy không được bảo chứng bằng vàng hoặc bạc. Kết quả là Quốc hội Lục địa đã mua tài nguyên và dịch vụ quân sự từ những người dân bản địa Mỹ và trả họ bằng một loại tiền không ổn định — nó mất giá nhanh chóng.
Kết quả là, vào năm 1792, một loại tiền tệ quốc gia dựa trên vàng và bạc đã được thiết lập. Xưởng đúc tiền mới của Mỹ sẽ đúc tiền xu mang thiết kế yêu nước, nhưng trọng lượng bạc vẫn giữ nguyên như đồng đô la Tây Ban Nha.
Khi các loại tiền tệ trên toàn thế giới đều được bảo chứng bằng vàng và bạc, thương mại toàn cầu được hưởng lợi từ cái gọi là chế độ bản vị vàng cổ điển. Bản vị vàng quốc tế này cung cấp một cơ chế thị trường tự động giúp kiểm soát nguy cơ lạm phát của chính phủ. Nếu một quốc gia, như Mexico, làm lạm phát đồng peso giấy của họ, thì kết quả tất yếu sẽ là vàng rời khỏi đất nước khi các ngân hàng nước ngoài đổi tiền giấy Mexico của họ lấy lượng vàng và bạc tương ứng.
Trong khi khả năng quy đổi vàng trên phạm vi quốc tế áp đặt một mức độ kỷ luật nhất định lên các chính phủ quốc gia, thì những can thiệp vào nền kinh tế trong nước vẫn tạo ra các chu kỳ bùng nổ và suy thoái mà ta thấy trong nền kinh tế. Thông thường, thông qua một số loại đặc quyền của chính phủ, các ngân hàng sẽ được pháp luật bảo vệ để in tiền không được bảo chứng bằng vàng—điều này thúc đẩy đầu tư vào các dự án vốn dĩ không có lợi nhuận, dẫn đến sự suy thoái kinh tế.
Sau một cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng vào năm 1907, vốn là hậu quả của những chính sách ngân hàng tồi tệ đầu tiên được áp đặt từ thời Nội chiến, các ngân hàng lớn ở Phố Wall đã quyết định thúc đẩy việc thành lập một ngân hàng trung ương mới, có thể trông cậy được để cứu trợ họ trong mỗi cuộc khủng hoảng tài chính.
Các chủ ngân hàng Phố Wall và các chính trị gia đồng minh của họ hiểu rằng sẽ rất khó để thuyết phục công chúng Mỹ tạo ra một công cụ quyền lực và nguy hiểm như vậy. Trong quá trình lên kế hoạch thành lập ngân hàng mới này, họ đã họp tại những địa điểm bí mật—như đảo Jekyll, Georgia—và sử dụng danh tính giả. Họ đã vạch ra một chiến dịch tuyên truyền toàn quốc nhằm thuyết phục công chúng và các quan chức được bầu về kế hoạch này bằng mọi cách có thể.
Năm 1912, Woodrow Wilson thắng cử tổng thống trong cuộc đua ba bên với chưa đến 42% số phiếu bầu.
Một năm sau, ông đã ký luật thành lập Cục Dự trữ Liên bang.
Ngay sau đó, chi phí của Thế chiến thứ Nhất đã buộc các chính phủ trên khắp thế giới phải bắt đầu lạm phát tiền tệ trên quy mô lớn—dẫn đến sự chấm dứt của chế độ bản vị vàng.
Vậy, nếu chế độ bản vị vàng cổ điển hoạt động hiệu quả như vậy, tại sao nó lại sụp đổ?
Hệ thống đã sụp đổ vì các chính phủ được giao phó nhiệm vụ giữ lời hứa về tiền tệ – tức là đảm bảo rằng đồng bảng Anh, đô la, franc, v.v., luôn có thể được quy đổi ra vàng, điều mà họ và hệ thống ngân hàng do họ kiểm soát đã cam kết. Các chính phủ có động cơ để cho phép các ngân hàng in nhiều tiền giấy hơn rất nhiều so với lượng vàng dự trữ thực tế – điều mà họ không thể làm trong một thị trường tự do.
Không phải vàng đã thất bại; mà là sự điên rồ khi tin tưởng chính phủ sẽ giữ lời hứa của mình.
Nguồn: What Has Government Done to Our Money? Mises Institute.
Biên dịch: Phong trào Duy Tân.